Λένε πως το τελευταίο στάδιο ολοκλήρωσης μιας γενοκτονίας είναι η λήθη της. Να ξεχαστεί απ’ όλους, σαν να μη συνέβη ποτέ. Εφθασε κοντά σε αυτό η Τουρκία, στην ολοκλήρωση της γενοκτονίας που ξεκίνησε με μαζικές και μεμονωμένες σφαγές επί σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ, αλλά οργανώθηκε το 1915-1917 από τους Νεότουρκους.
Η αρμενική γενοκτονία άργησε πολύ να γίνει γνωστή προς τα έξω, για διάφορους λόγους. Ενας ήταν ότι οι επιζώντες δυσκολεύονταν να μιλήσουν για κάτι τόσο τραυματικό. Είχαν βιώσει την ακραία φρίκη, είχαν χάσει ανθρώπους, σπίτια, πατρίδα και έκαναν μια νέα αρχή σε ξένες χώρες. Δεν ήθελαν να κοιτάξουν πίσω. Επειτα, δεν υπήρχαν ακόμα τα τεχνολογικά μέσα που υπήρχαν, π.χ., τη δεκαετία του ’40, τα οποία αποτύπωσαν το εβραϊκό Ολοκαύτωμα (επιπροσθέτως, οι Τούρκοι δεν είχαν την ίδια μανία με το να καταγράφουν τα πάντα όπως οι Γερμανοί…). Ωστόσο, και το Ολοκαύτωμα άρχισε να γίνεται ευρύτερα γνωστό από τη δεκαετία του ’70 και μετά.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως όλοι οι Αρμένιοι σιώπησαν. Στις 15 Μαρτίου του 1921, ο Σογομόν Τεχλιριάν, επιζών της Γενοκτονίας (είχε χάσει όλη του την οικογένεια), έστησε ενέδρα στον Ταλαάτ πασά στο Βερολίνο και την ώρα που ο τελευταίος έπαιρνε τον περίπατό του, τον πυροβόλησε σχεδόν εξ επαφής, κοιτώντας τον στα μάτια μάλιστα (και όχι πισώπλατα).
Ο Τεχλιριάν είχε κάνει καλά την έρευνά του. Ο Ταλαάτ είχε καταφύγει στη Γερμανία, ήταν προστατευόμενος της γερμανικής κυβέρνησης και είχε υιοθετήσει νέο όνομα: Αλή Σαγί μπέης. Ο Τεχλιριάν τον ξετρύπωσε όμως. Και πέτυχε διάνα: ο Ταλαάτ είχε ενορχηστρώσει προσωπικά τις διώξεις ελληνικών πληθυσμών, κυρίως όμως τη Γενοκτονία των Αρμενίων (οι αριθμοί μιλούν για 1,5 εκατομμύριο θύματα). Οπως έχει αναφερθεί, όταν διέταξε τον εκτοπισμό των αρμενικών πληθυσμών τον Απρίλιο του 1915, ο γραμματέας του τον ρώτησε «πού να γράψει ότι θα τους πήγαιναν». Ο Ταλαάτ απάντησε: «Πουθενά, γράψε».
Στη δίκη που ακολούθησε, και πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο τον Ιούνιο του 1921, ο Τεχλιριάν υπερασπίστηκε την πράξη του. «Σκότωσα», δήλωσε ευθαρσώς, «αλλά δεν νιώθω τύψεις».
Η δίκη τράβηξε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης, καθώς ήταν η πρώτη φορά που έγιναν εκτενείς αναφορές στην εγκληματική δράση του Ταλαάτ και στη Γενοκτονία γενικότερα. Ο Τεχλιριάν αθωώθηκε. Εγκαταστάθηκε στην Αμερική και πέθανε το 1972.
Ο Ταλαάτ δεν ήταν ο μόνος από την ηγεσία της Γενοκτονίας που δολοφονήθηκε. Στις 5 Δεκεμβρίου του 1921, στη Ρώμη, ο Αρσαβίρ Σιραγκιάν σκότωσε τον πρωθυπουργό του 1915, τον Σαΐντ Χαλίμ πασά, ενώ το καλοκαίρι του 1922 δολοφονήθηκε ο ένας εκ των τριών Νεότουρκων ηγετών, ο Τζεμάλ Αχμέτ πασάς, από τον Μισάκ Τορλακιάν. Εκατό ολόκληρα χρόνια μετά, κάτι θα είχαν να πούνε αυτοί οι άνθρωποι για τη δήλωση Μπάιντεν.
