Μια εντελώς νέα κατάσταση όσον αφορά τη βαριά βιομηχανία στην Ευρώπη διαμορφώνεται πλέον. Ισως υπάρχει ευκαιρία για την αναγέννηση της ελληνικής βαριάς βιομηχανίας που έχει συρρικνωθεί. Πριν από ένα μήνα, στις 14 Ιουλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιο που στα ελληνικά έχει τον όχι ιδιαίτερα εύηχο τίτλο «Μηχανισμός προσαρμογής των συνόρων άνθρακα». Η ιδέα είναι απλή. Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες οφείλουν να μειώσουν τουλάχιστον κατά 55% τις εκπομπές άνθρακα έως το 2030. Δεν επιτρέπεται να εισάγονται στην Ευρώπη παρόμοια προϊόντα από χώρες που δεν επιβάλλουν ανάλογους περιορισμούς. Καθιερώνεται φόρος στις εισαγωγές από τις χώρες αυτές, ώστε να μην πλήττονται οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες από ένα αθέμιτο πλεονέκτημα, αθέμιτο ανταγωνισμό.
Ο «φόρος άνθρακα» στις εισαγωγές θα αφορά προϊόντα η παραγωγή των οποίων συνδέεται με υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όπως σίδηρος, χάλυβας, τσιμέντο, λιπάσματα, αλουμίνιο και ηλεκτρικό ρεύμα. Είναι ενδιαφέρον ότι στους περισσότερους από τους τομείς αυτούς, πολλές εγχώριες βιομηχανίες έχουν πληγεί από τον διεθνή ανταγωνισμό και ουσιαστικά έκλεισαν, άλλες επιβίωσαν επειδή συρρικνώθηκαν, ενώ ορισμένες μετέφεραν τη φορολογική έδρα και μέρος της παραγωγής σε άλλες χώρες. Η ευρύτερη προσπάθεια για την πράσινη ανάπτυξη και μείωση των εκπομπών αερίων άνοιξε νέο κεφάλαιο στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, καθώς ειδικά σε ισχυρούς κλάδους όπως το τσιμέντο και η χαλυβουργία, δίνονταν επιδοτήσεις για το μεγαλύτερο μέρος της ποινής για την εκπομπή αερίου.
Το επόμενο βήμα που σχεδιάζεται είναι αντί να επιδοτούνται βιομηχανίες προκειμένου να μη μεταφέρουν την παραγωγή σε άλλες χώρες, να επιβάλλεται φόρος σε παραγωγούς άλλων χωρών εφόσον επιδιώκουν να πωλούν στην Ευρώπη. Ουσιαστικά ο μηχανισμός προσαρμογής σχεδιάστηκε ώστε να συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίου παγκοσμίως και να αποφύγει τη μεταφορά εκτός Ευρώπης της παραγωγής.
Το ερώτημα είναι αν η νέα ρύθμιση θα ωφελήσει την ελληνική βαριά βιομηχανία, που συρρικνώθηκε επειδή δεν άντεξε στον ανταγωνισμό. Προφανώς ένα μέρος του ανταγωνισμού που προκύπτει από την περιορισμένη μείωση των εκπομπών θα πάψει να υπάρχει. Μένει να αποδειχθεί αν αυτό είναι αρκετό. Η αλήθεια είναι ότι οι εισαγωγές από χώρες χαμηλού κόστους δεν ήταν ο μοναδικός λόγος για την αρνητική πορεία μεγάλων εταιρειών την προηγούμενη εικοσαετία. Ωστόσο, φαίνεται ότι διαμορφώνονται νέες ευκαιρίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από ορισμένες εταιρείες, ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία. Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο να αποδειχθεί άλλη μία χαμένη ευκαιρία.
Η πλήρης εφαρμογή της επιβολής φόρου άνθρακα σε εισαγωγές θα αρχίσει από το 2026, οπότε οι εισαγωγείς οφείλουν να δηλώνουν κάθε χρόνο τις ποσότητες προϊόντων που εισάγουν και την ποσότητα αερίου που αυτά ενσωματώνουν. Ανάλογα με τις εκπομπές αερίου που προκάλεσε η παραγωγή των προϊόντων πρέπει να έχουν αγοράσει τα ανάλογα πιστοποιητικά. Βέβαια, από το 2023 θα αρχίσει η σταδιακή εφαρμογή των μέτρων αυτών, με απλή δήλωση σε πρώτη φάση των αερίων που προκλήθηκαν για επιλεγμένα προϊόντα, ώστε η προσαρμογή στο νέο καθεστώς να είναι ομαλή.
