«Καθώς καθόμουν στην πρεσβεία στη Μόσχα τη δεκαετία του 1990, μου φαινόταν πως η επέκταση του ΝΑΤΟ ήταν πρόωρη στην καλύτερη περίπτωση και αχρείαστα προκλητική στη χειρότερη». Η φράση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία και επικαιρότητα, καθώς κλιμακώνεται η ένταση ανάμεσα στη Δύση και στη Ρωσία λόγω της Ουκρανίας. Οσο περίεργο και αν φαίνεται, η φράση και η διαπίστωση ανήκουν σε έναν από τους πιο έμπειρους Αμερικανούς διπλωμάτες, τον Μπιλ Μπερνς, ο οποίος ήταν τότε πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα και σήμερα επικεφαλής της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας.
Στο βιβλίο του με τίτλο «The Back Channel» (Παρασκηνιακό κανάλι) ο Μπερνς έγραφε ακόμη: «Υπογράμμισα την αφοσίωση του Γέλτσιν και της ρωσικής πολιτικής ελίτ στην ιδέα της ρωσικής σφαίρας επιρροής στον χώρο που καταλάμβανε πριν η Σοβιετική Ενωση. Εξήγησα με έμφαση ότι κλιμακώνονται οι ρωσικές ανησυχίες για την επέκταση του ΝΑΤΟ… Πριν αρχίσουμε να σκεπτόμαστε σοβαρά να προσφέρουμε τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ στην Πολωνία και σε άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, εισηγηθήκαμε να αναλογιστούμε άλλους τρόπους συνεργασίας με πρώην μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας και ίσως και μία νέα συνθήκη που θα διέπει τις σχέσεις ΝΑΤΟ και Ρωσίας… Μετά την επανεκλογή του ο Κλίντον προχώρησε στην επέκταση του ΝΑΤΟ. Καθώς οι Ρώσοι έβραζαν στον θυμό τους και είχαν μια αίσθηση μειονεξίας, πήρε τεράστιες διαστάσεις μια θύελλα από θεωρίες ότι επρόκειτο για πισώπλατο μαχαίρωμα, γεγονός που σφράγισε τις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση για πολλές δεκαετίες».
Δεν νομίζω ότι υπάρχει καλύτερη εξήγηση από αυτήν για το πώς φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Ο Πούτιν είναι ένα δημιούργημα, μια ρωσική απάντηση στην αλαζονεία της Δύσης, που νόμιζε ότι είχε τελειώσει μια για πάντα με τη Ρωσία ως υπερδύναμη. Η πολιτική απέναντι στη Μόσχα σύρθηκε από τις, δικαιολογημένες αλλά όχι ψύχραιμες, ατζέντες των ευρωπαϊκών χωρών που ζούσαν σε σοβιετικό καθεστώς. Σήμερα η Μόσχα έχει καταφέρει να είναι ξανά παγκόσμιος γεωπολιτικός παίκτης.
Θα μπορούσε η ιστορία να έχει εξελιχθεί διαφορετικά; Προφανώς, αν οι ΗΠΑ αλλά και η Ευρώπη είχαν χειριστεί πιο μεγαλόθυμα και έξυπνα την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Το έκανε ο πατέρας Μπους, ο οποίος αρνήθηκε να πανηγυρίσει δημοσίως την πτώση του Τείχους, για να μην προκαλέσει αντιδράσεις. Ηξερε πως η στρατηγική ύβρις εύκολα γίνεται μπούμερανγκ. Ο Κλίντον ανήκε σε άλλη γενιά. Η σχέση του με την Ιστορία ήταν εγκεφαλική, όχι βιωματική.
Θυμάμαι πάντοτε έναν Ελληνα πρωθυπουργό ο οποίος διηγιόταν το πόσο άσχημα ένιωθε όταν σε κάποια σύνοδο Δυτικών ηγετών είχε κληθεί και ο Γέλτσιν. Ο Κλίντον προανήγγειλε πως «απόψε θα περάσουμε καλά» και στη συνέχεια απολάμβανε τον Γέλτσιν μεθυσμένο να βάζει χαβιάρι στα δάχτυλά του και να το τρώει μπροστά στους υπόλοιπους ηγέτες. Αυτά που ζούμε σήμερα προφανώς εξηγούνται από όσα έγιναν 20-25 χρόνια πριν. Δεν κάνουν ευκολότερα τα διλήμματα της Δύσης. Καλό όμως είναι να τα σκεπτόμαστε.
