Μέσα στον ορυμαγδό των ημερών πέρασε σχεδόν απαρατήρητο το άνοιγμα της Ελλάδας προς τη Νοτιοανατολική Ασία, με το ταξίδι του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο Βιετνάμ και τη συμμετοχή του στη σύνοδο των χωρών ASEAN (Ενωση Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας) στην Καμπότζη. Στον μικρό βαθμό που απασχόλησε τον δημόσιο διάλογο το ταξίδι αυτό, η συζήτηση επικεντρώθηκε στην πρόταση ανέγερσης ενός ανδριάντα του ιστορικού ηγέτη του Βιετνάμ στην Εδεσσα, παρά στην ουσία των επαφών και συζητήσεων που έγιναν και των συμφωνιών που υπογράφηκαν. Επικεντρώθηκαν δηλαδή στο δέντρο και έχασαν το δάσος.
Για να εκτιμηθεί η σημασία του ανοίγματος στις χώρες της Ν.Α. Ασίας, για την προώθηση των εθνικών θέσεων αλλά και των οικονομικών σχέσεων, πρέπει να γίνει κατανοητό το ευρύτερο πλαίσιο εντός του οποίου αυτό εκτυλίσσεται. Το γεωπολιτικό και γεωοικονομικό κέντρο βάρους του διεθνούς συστήματος μετατοπίζεται αργά, αλλά σταθερά τα τελευταία χρόνια από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό Ωκεανό. Συνακόλουθα, οι χώρες της περιοχής έχουν πάψει από καιρό να θεωρούνται «περιφέρεια» και η σημασία τους έχει εκθετικά αναβαθμιστεί. Επιπλέον, στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που ζούμε οι αποστάσεις έχουν μικρύνει δραματικά και τα προβλήματα, οι εντάσεις, αλλά και οι επικρατούσες αντιλήψεις στην περιοχή αυτή επηρεάζουν και τη δική μας, και αντιστρόφως.
Πέραν των παραδοσιακών δυνάμεων, το Βιετνάμ αναδεικνύεται ως η ανερχόμενη οικονομική και στρατιωτική δύναμη της Ν.Α. Ασίας και αυτό εξηγεί το τεράστιο ενδιαφέρον των ΗΠΑ αλλά και τη σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, μόλις πριν από μερικές δεκαετίες αντιπάλων. Επίσης το ΑSEAN είναι ο σημαντικότερος περιφερειακός οργανισμός της Ασίας. Τα κράτη που το απαρτίζουν έχουν ΑΕΠ που υπερβαίνει τα 3 τρισ. δολάρια και 580 εκατ. κατοίκους, αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες περιφερειακές αγορές στον κόσμο. Ιδιαίτερης σημασίας για εμάς είναι το γεγονός ότι Βιετνάμ αποτελεί ιδρυτικό και πολύ δραστήριο μέλος της Ομάδας Φίλων της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) στον ΟΗΕ, ενώ το ΑSEAN επί της αρχής προκρίνει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) ως βάση διευθέτησης των ζητημάτων στη Νότια Σινική, σε αντίθεση με τα «ιστορικά δικαιώματα» που επικαλείται το Πεκίνο. Είναι λοιπόν πολύ σημαντική από κάθε άποψη η επικείμενη προσχώρηση της χώρας μας, με ομόφωνη απόφαση των κρατών-μελών του ΑSEAN, στη συνθήκη Φιλίας και Συνεργασίας στη Ν.Α. Ασία (Treaty of Amity and Cooperation – TAC), που αποτελεί τη διακήρυξη των βασικών αρχών συνεργασίας εντός του ASEAN.
Είναι υπό το πρίσμα των παραπάνω που θα πρέπει να δούμε και τις επισκέψεις που προηγήθηκαν. Δηλαδή, τις επισκέψεις της αντιπροέδρου του Βιετνάμ Βο Θι Σουάν (Vo Thi Anh Xuan) στην Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο, καθώς και της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου στο Ανόι τον περασμένο Μάιο. Την ευρύτερη εικόνα συμπληρώνουν οι επισκέψεις που έκανε ο υπουργός Εξωτερικών στο Νέο Δελχί και το Τόκιο τον περασμένο Απρίλιο.
Κοντολογίς, η παρουσία της Ελλάδας στη σύνοδο των χωρών ΑSEAN, οι διμερείς επαφές στο περιθώριο αυτής και οι υψηλού επιπέδου συναντήσεις με την ηγεσία του Βιετνάμ αποτέλεσαν πρώτης τάξεως ευκαιρία διεθνοποίησης των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Ελλάδα λόγω του αναθεωρητισμού και της ιδιότυπης αντίληψης περί διεθνούς δικαίου της Τουρκίας και ανάδειξης των κοινών χαρακτηριστικών μεταξύ της «Γαλάζιας Πατρίδας» στην Ανατολική Μεσόγειο και της «Γραμμής των 9 σημείων» στη Νότια Σινική, ως προς τον μαξιμαλισμό τους, την αυθαιρεσία των επιχειρημάτων και την καταπάτηση του δικαίου της θάλασσας. Σημαντική επίσης ήταν και η αντισταθμιστική συνάντηση του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών με τον Κινέζο ομόλογό του, προκειμένου να μη λάβει η όλη επίσκεψη μια «αντι-κινεζική» χροιά.
Ολα τα παραπάνω εντάσσονται σε μια στρατηγική «ανοίγματος» της Ελλάδας σε άλλες περιοχές και χώρες του κόσμου, αναζητώντας κοινές κατανοήσεις σε θέματα αρχής και ζωτικής σημασίας για τη χώρα μας, όπως η ανάγκη σεβασμού της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, η διευθέτηση διαφορών με ειρηνικό τρόπο, ο σεβασμός του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της θάλασσας κ.ά. Ηδη η Ελλάδα το 2021 στη Σύνοδο Κορυφής της Αγκόλας εντάχθηκε ως παρατηρητής στον Οργανισμό Λουζοφώνων Κρατών και έχει αναπτύξει ιδιαίτερα τις σχέσεις της με τη Γαλλοφωνία (με τον Οργανισμό και κράτη-μέλη όπως η Σενεγάλη και η Γκαμπόν). Το ίδιο ετοιμάζεται να πράξει και σε σχέση με τον Οργανισμό Ενοποίησης Κρατών Κεντρικής Αμερικής (SICA).
Γενικότερα, η προώθηση των εθνικών θεμάτων δεν γίνεται με μόνη την επίκληση του διεθνούς δικαίου, αλλά με τη δημιουργία ευρύτερων συναινέσεων, κοινών αντιλήψεων και τη σύμπλεξη των συμφερόντων. Με τη σύμπηξη δηλαδή του ευρύτερου δυνατού μετώπου ομονοούντων κρατών μέσα στο διεθνές σύστημα. Εχουν οπωσδήποτε σημασία οι κοινές αξίες και αρχές, όμως στον σκληρό πυρήνα των διεθνών σχέσεων τίποτε δεν είναι πιο σημαντικό από την κοινή κατανόηση και τίποτα πιο αξιόπιστο από τα κοινά συμφέροντα.
* Ο κ. Αλέξανδρος Διακόπουλος είναι αντιναύαρχος ε.α. Π.Ν., τέως σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας.
