Πολιτική του επιμέρους
Υπάρχει η άποψη ότι όποιος θέλει να αλλάξει μια πόλη στο σύνολό της δεν πρέπει να επιστρατεύει μεγάλης εμβέλειας εμπνεύσεις ούτε να καταστρώνει μαζικά σχέδια· ο έντονος δυναμισμός τρομάζει τον κόσμο, προκαλεί ασύμμετρες αντιδράσεις κι έχει και πολιτικό κόστος. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η γενική αλλαγή επέρχεται χάρη στις επιμέρους αλλαγές που προηγούνται: οι στοχευμένες παρεμβάσεις προλειαίνουν το έδαφος, εμφυσούν στην πόλη την πεποίθηση του μετασχηματισμού της και προκαλούν την πολυπόθητη αλλαγή σαν ντόμινο· στο τέλος, το ζητούμενο προκύπτει σχεδόν από μόνο του, μέσα από μια αλληλουχία «μιμήσεων». Το νεοκλασικό που ανακαινίστηκε επειδή πήρε το έναυσμα από το απέναντι νεοκλασικό, η γειτονιά που ομόρφυνε επειδή ομόρφυνε η από πάνω, η εμπορική ζώνη που αναβαθμίστηκε επειδή επανέλαβε το μοντέλο της διπλανής της κ.ο.κ. Ως βήμα που «συμβάλλει ουσιαστικά στην αναγέννηση της ευρύτερης περιοχής του ιστορικού κέντρου της Αθήνας», η ανάπλαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου φαίνεται να κινείται σε αυτή τη γραμμή. Για να αναγεννηθεί όμως κανείς πρέπει πρώτα να έχει πεθάνει· το πρόβλημα του ιστορικού κέντρου, ωστόσο, δεν είναι ο θάνατος, αλλά μια αρρώστια διαρκείας.
Επιθυμίες και ανάγκες
Δεν υπάρχει εχέφρων πολίτης που να μην επιθυμεί τον εκσυγχρονισμό της ναυαρχίδας των μουσείων της πόλης του. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο πρέπει να αποκτήσει το μεταφορικό και κυριολεκτικό μέγεθος που του αξίζει, μαζί με τη δυνατότητα να εκθέσει μεγαλύτερο μέρος της θρυλικής συλλογής του· πρέπει να συντονιστεί με τη μουσειολογική πραγματικότητα της εποχής και να ανταγωνιστεί τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά μουσεία με μεγαλύτερες αξιώσεις. Μέχρι στιγμής, είναι λίγα αυτά που μπορεί κανείς να υποθέσει για την τελική μορφή του νέου μουσείου και θα ήταν συνετό να είμαστε όλοι συγκρατημένοι στις προβλέψεις μας: ένα σχέδιο καλό στα χαρτιά μπορεί να αποβεί εξαιρετικό ή δυσλειτουργικό στην πράξη· ένα σχέδιο που δεν το έχουμε δει καν στα χαρτιά –παρά μόνο σε μια ασαφή ψηφιακή απεικόνιση– μπορεί να αποδειχθεί ακόμη πιο απρόβλεπτο. Πέρα όμως από το πλάνο του έργου, την εκτέλεση και το προσωπικό γούστο, υπάρχει μια ευρύτερη συνθήκη που ξετυλίγεται γύρω από το επίδικο θέμα: είναι ένα χάι-τεκ μουσείο αυτό που έχει ανάγκη η Αθήνα αυτή τη στιγμή;
Η αληθινή Αθήνα
Οποιος περπατάει την Αθήνα και δεν τη γνωρίζει μόνον ως φωτογραφικό άθροισμα των κολακευτικών της όψεων, ξέρει καλά ότι η πόλη υποφέρει. Απλώς, επειδή υποφέρει επί χρόνια, έχουμε εμπεδώσει τη φθορά της ως φυσική κατάσταση (άλλοτε τη ρομαντικοποιούμε κιόλας). Η ίδια η Πατησίων είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα της παγιωμένης πια αστικής υπανάπτυξης: κτίρια που καταρρέουν, σπασμένα πεζοδρόμια, εμπορική ζωή και αισθητική πολύ χαμηλής ποιότητας, αδιάκοποι βανδαλισμοί, υψηλά επίπεδα εγκληματικότητας και παρανομίες κάθε είδους συνθέτουν ένα δυσάρεστο (συχνά, μη βιώσιμο) περιβάλλον που δεν θα αλλάξει ως διά μαγείας χάρη σε ένα αναβαθμισμένο μουσείο. Η σκέψη ότι τα ήμερα θα έρθουν να διώξουν τα άγρια και ότι το κεφάλαιο από μόνο του αρκεί για να βελτιώσει τη ζωή στην πόλη, βγάζει νόημα μόνο με όρους στυγνού gentrification· ζωή όμως δεν είναι (μόνο) τα ξενοδοχεία που θα ανοίξουν, ούτε μερικά καλά μαγαζιά που θα προστεθούν στο εν πολλοίς παρακμιακό σύνολο· είναι κυρίως η ποιότητα του βιώματος αυτών που δεν θα μπουν στα ξενοδοχεία ποτέ, ούτε θα ψωνίσουν από τα καλά μαγαζιά.
Η ειρωνική πολυτέλεια
Η ανάπλαση του μουσείου θα γίνει. Ας μην έχουμε όμως την ψευδαίσθηση ότι η ανάπλαση αυτή θα συμβάλει σημαντικά στην ανάπλαση της πόλης. Το καλό που γίνεται καλύτερο και το όμορφο που γίνεται ομορφότερο μπορεί να είναι ένα εποικοδομητικό μοτίβο στο κέντρο πόλεων όπως είναι το Παρίσι, το Βερολίνο και το Λονδίνο, που έχουν ήδη μια λειτουργική βάση επί της οποίας μπορούν να προσθέτουν και να αφαιρούν χωρίς άγχος για ό,τι περιβάλλει το εκάστοτε εγχείρημα. Η Αθήνα έχει ακόμη θεμελιώδη δομικά προβλήματα, που καθιστούν ένα νέο και πανάκριβο μουσείο όχι ακριβώς αναγκαίο, αλλά περισσότερο ειρωνικό. Μήπως πριν επενδύσουμε σε νέα δημόσια περιουσία, θα ήταν σκόπιμο να προστατεύσουμε την ήδη υπάρχουσα; Μήπως πριν πληρώσουμε και καμαρώσουμε ένα κόσμημα, θα ήταν χρήσιμο να βεβαιωθούμε ότι διαθέτουμε μπιζουτιέρα;
Θέμα προτεραιοτήτων
Η πόλη είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σώμα και όχι ως σακούλα με ακρωτηριασμένα μέλη. Κάθε πολιτική που αφορά την Αθήνα, πρέπει να ανταποκρίνεται σε ένα γενικό και συνεκτικό όραμα και να υπακούει σε ένα σύστημα προτεραιοτήτων: πριν κατασκευάσουμε ένα νέο μουσείο, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι είμαστε σε θέση να το συντηρήσουμε· πριν βεβαιωθούμε ότι είμαστε σε θέση να συντηρήσουμε ένα νέο μουσείο, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι οι επισκέπτες του δεν κινδυνεύουν από κάποια μολότοφ στον δρόμο· πριν από τη μολότοφ στον δρόμο, πρέπει να βεβαιωθούμε ότι ο δρόμος δεν είναι κλειστός από ένα παράνομα παρκαρισμένο αυτοκίνητο ή από ένα έξαλλο συνδικάτο. Τα χρήματα στο κενό κάνουν ωραίο εφέ, αλλά το κενό δεν γεμίζει ποτέ.
