Ο πολακισμός δεν είναι απλώς μανιέρα, είναι πρακτική και φαινόμενο. Μέσα από την, κατά περίπτωση, τραχύτητα, τοξικότητα ή χυδαιότητα του πολιτικού λόγου του κ. Πολάκη εκφράζεται ένα είδος Αριστεράς – η εκχυδαϊσμένη (παρακμιακή) Αριστερά. Αν το κόμμα του τον παραμέριζε, θα περιθωριοποιούσε ένα ζωτικό κομμάτι του εαυτού του.
Ο πιο διαδεδομένος χαρακτηρισμός για τον κ. Πολάκη είναι αυτός του «αψύ Σφακιανού». Είναι οξύθυμος, λένε. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός προσθέτει στερεοτυπικά στοιχεία φολκλορικής αληθοφάνειας: οι Σφακιανοί θεωρούνται άνθρωποι ευθείς, αρπάζονται εύκολα· κυρίως είναι αυθεντικοί.
Τον χαρακτηρισμό επινόησε αρχικά ο κ. Τσίπρας προκειμένου να δικαιολογήσει ψυχολογιστικά (δηλαδή απολιτικά) τον δημόσιο λόγο του βουλευτή του. Eκτοτε αναπαράγεται μιμητικά από διανοητικώς ρηχά ΜΜΕ. Ο ψυχολογισμός ερμηνεύει ανθρωπογενή φαινόμενα με όρους ψυχικών γνωρισμάτων των εμπλεκομένων, αγνοώντας πώς αυτά συγκροτούνται διαδραστικά.
Αυτό που, εκ πρώτης όψεως, εντυπωσιάζει στον δημόσιο λόγο του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ είναι η τοξική εγωπάθειά του. Ο κ. Πολάκης δεν μπορεί να υπάρξει σε μια συζήτηση παρά μόνο αν βρίσκεται στο κέντρο της. Το επιτυγχάνει όχι ορθολογικά, όχι, δηλαδή, με την πρωτοτυπία των αναλύσεών του και τον πνευματώδη λόγο του, αλλά δημαγωγικά, δηλαδή με την αέναη καταγγελία, τον δηλητηριώδη λόγο και τον πρωτόγονο μανιχαϊσμό.
Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, για την επιτυχή εκφορά της δημαγωγικής ρητορικής ο ομιλητής πρέπει να έχει μειωμένες ηθικές αναστολές έναντι των αντιπάλων, να διακρίνεται από ναρκισσιστική αυτοπεποίθηση και να αισθάνεται ο κάτοχος της Αλήθειας. Ο λόγος του Πολάκη αντλεί και από το στερεότυπο περί «κρητικής λεβεντιάς», το οποίο επιδέξια εκμεταλλεύεται, αντιπαραβάλλοντάς την με την υποκρισία που στερεοτυπικά αποδίδεται στον κοινοβουλευτισμό των Αθηνών. Ο Πολάκης κατασκευάζει την αυθεντικότητά του· είναι ο Σφακιανός Τραμπ στην αριστερή εκδοχή του.
Βεβαίως, το υπόβαθρο και τα ηγετικά μεγέθη των δύο διαφέρουν, αλλά η ρητορική είναι παρόμοια: τη χώρα λυμαίνονται ιδιοτελείς ελίτ («προοδευτικές» ή «πετσοταϊσμένες»)· οι θεσμοί υπηρετούν τους ισχυρούς και πρέπει να αντικατασταθούν από άλλους (διορισμοί συντηρητικών δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, «δεύτερη [προοδευτική, υποτίθεται] σχολή δικαστών» στην Ελλάδα). Ο εγωπαθής δημαγωγός, επιπλέον, αυτοπροβάλλεται ως ο επανορθωτής των αδικιών («θα αποξηράνω τον βάλτο της Ουάσιγκτον», «μόνος μου και όλοι σας»). Ο λόγος του πολιτικού Ζορό, διακινούμενος χωρίς τη μεσολάβηση των ΜΜΕ («εχθροί του λαού», «βοθροκάναλα»), αλλά από προσωπικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνεται γελοιωδώς απλοποιητικός και λαϊκιστικά συνθηματολογικός, κερδίζοντας τόσο μεγαλύτερη μιντιακή προσοχή όσο πιο ξεδιάντροπα εχθροπαθής είναι η εκφορά του.
Αν το κόμμα του παραμέριζε τον «αψύ Σφακιανό», θα περιθωριο- ποιούσε ένα ζωτικό κομμάτι του εαυτού του.
Οι λαϊκιστικές εκδοχές της Δεξιάς και της Αριστεράς είναι παρόμοιες ως προς την υφή του λόγου τους. Αρκεί ένας επιδέξιος και αδίστακτος δημαγωγός για να τις ωθήσει στην εκχυδαϊσμένη παραλλαγή τους. Oπως ο λόγος του Τραμπ βρίσκει απήχηση στο οικονομικά περιθωριοποιημένο, πολιτικά εσωστρεφές και πολιτισμικά φοβικό μέρος του εκλογικού σώματος των ΗΠΑ, έτσι ο λόγος του Πολάκη ριζώνει στα χωράφια της πληβειακής Ελλάδας, η οποία εκλαμβάνει τον εαυτό της ως το αιώνιο θύμα των ισχυρών, εγχώριων και ξένων.
Η εκχυδαϊσμένη παραλλαγή της λαϊκιστικής Αριστεράς επενδύει με χυδαία εχθροπαθές λεξιλόγιο τα αισθήματα θυματοποίησης των πληβείων. Οι αποκαλύψεις Πολάκη για υπαρκτά σκάνδαλα (π.χ. περίπτωση Πάτση) προσδίδουν, κατ’ αρχάς, αληθοφάνεια στον καταγγελτικό λόγο του. Η εκχυδαϊσμένη Αριστερά, όμως, πάει παραπέρα: αυθαίρετα γενικεύει, μανιχαϊστικά απλοποιεί, συστηματικά δυσπιστεί και ισοπεδωτικά απαξιώνει, ταυτίζοντας τους θεσμούς της φιλελεύθερης δημοκρατίας με τα παθολογικά συμπτώματά τους. Oταν οι θεσμοί (π.χ. Δικαιοσύνη) παράγουν ανεπιθύμητες αποφάσεις, αυτό οφείλεται σε συνωμοσίες του «βαθέος κράτους» («μεθοδευμένη» η ομόφωνη δικαστική καταδίκη Παππά, είπε ο βουλευτής Αθανασίου). Καλλιεργείται έτσι η «νοοτροπία του όχλου», όπως έγραφε η Χάνα Αρεντ, ο οποίος αναζητάει εχθρούς για να τους καταστήσει αποδιοπομπαίους τράγους. Η περίπλοκη θεσμική λειτουργία ταυτίζεται απλοϊκά με συγκεκριμένα πρόσωπα που ελέγχουν, υποτίθεται, «αρμούς της εξουσίας». Μόνον όταν οι Κακοί εκλείψουν, θα μπορέσει το Καλό, επιτέλους, να θριαμβεύσει!
«Αν δεν καθαρίσουμε από αυτούς ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΙΩΣ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΦΟΡΑ!!», έγραψε πριν από λίγο καιρό ο κ. Πολάκης, με την παρδαλή, αντίστοιχη του προφορικού θυμού, αισθητική που διακρίνει τον γραπτό διαδικτυακό λόγο του. Αφαιρέστε το «από» στη φράση του και ξαναδιαβάστε την – είναι ανατριχιαστικά ίδια με τη γλώσσα των τρομοκρατών της «17 Νοέμβρη» και του «Ρουβίκωνα». Το νοητικό-συναισθηματικό περιβάλλον της εκχυδαϊσμένης Αριστεράς παρέχει συνθήκες επώασης διαφόρων ειδών τρομοκρατίας. Οταν ξέρεις το πρόσωπο του Κακού, ξέρεις και πώς πρέπει να αντιδράσεις. Από τις καταγγελίες θα προχωρήσεις σε μαοϊκού-σταλινικού τύπου προγραφές, και μετά τη σκυτάλη ίσως πάρει κάποιος φανατικότερος και περισσότερο αδίστακτος για να βάλει βόμβες στα «βοθροκάναλα» και στα σπίτια των υπό εκκαθάριση μελών του κατεστημένου.
Ας είμαστε, όμως, ειλικρινείς. Η εκχυδαϊσμένη νοο-τροπία, αριστερής και δεξιάς κοπής, ευδοκιμεί ως υπολογίσιμο μέγεθος όσο υπάρχουν οι λόγοι που την εκτρέφουν: η κομματική χειραγώγηση των θεσμών, το πελατειακό κράτος, η μη λογοδοσία και ατιμωρησία, η ευνοιοκρατία και η οικονομική καχεξία. Οσο η θεσμική παθολογία δεν περιορίζεται, τόσο θα υπάρχει καύσιμη ύλη για τους εμπρησμούς των εχθροπαθών δημαγωγών.
Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.
