Βράδυ της Ανάστασης, ελάχιστα μετά τις δώδεκα. Χτυπάει το τηλέφωνο, όπως σε πάμπολλα ελληνόσπιτα εκείνες τις στιγμές. «Ο Λεωνίδας», λέω. «Θα παίρνει για το “Χριστός Ανέστη”». Πράγματι, για το «Χριστός Ανέστη» τηλεφώνησε ο σχεδόν μισού αιώνα φίλος. Για να γκρινιάξει όμως, όχι για να μου μεταφέρει το χαρμόσυνο άγγελμα από το χωριό του, στα σύνορα με την Αλβανία, όπου η Ανάσταση είχε βγει τρεις ώρες νωρίτερα.
Αυτό, δύο τινά σημαίνει. Πρώτον, ότι το μάλλον αντιχριστιανικά λατρευόμενο «Αγιο Φως», που είχε φτάσει στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» στις 20.31 του Μεγάλου Σαββάτου, θα προλάβαινε να φτάσει στα χωριά του Πωγωνίου της Ηπείρου, και κάθε άλλου ελλαδικού Πωγωνίου, μόνο αν ταξίδευε με ταχύτητα φωτός. Αλλά τέτοιες μαρτυρίες δεν διαθέτουμε (ακόμα). Και δεύτερον, ότι καμιά δυσκολία δεν είχαν και δεν έχουν οι χριστιανοί, και γενικά όσοι τηρούν την πασχαλινή εθιμοταξία, να δεχτούν ότι το αναστάσιμο φως προέρχεται από τα σπίρτα ή τον αναπτήρα του ιερέα. Δεν άναβαν με λαχτάρα το κεράκι τους οι άνθρωποι προ του 1988 (στα χρόνια του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, λ.χ.), οπότε άρχισε να έρχεται το φως από τον Πανάγιο Τάφο με ειδικά ναυλωμένη πτήση και με παγανιστικότατες «τιμές αρχηγού κράτους»; Ναι, τριανταπεντάρισε το έθιμο αυτό, που εισήχθη στην «παράδοσή» μας επί Ανδρέα Παπανδρέου, πεισθέντος από την κ. Δήμητρα Λιάνη, πεισθείσα από ταξιδιωτικό πράκτορα. Που ίσως είχε δει όραμα.
Είναι παράδοση βέβαια να βγαίνει η Ανάσταση κάμποσο πριν από τα μεσάνυχτα σε αναρίθμητα μισοσβησμένα χωριά μας. Οσο κι αν μειώθηκε ο χρόνος μετακίνησης με τις νέες εθνικές οδούς, η ερημιά των χωριών αυτών δεν σώζεται με τις πασχαλινές, τις πρωτομαγιάτικες ή τις αυγουστιάτικες «ενέσεις» νοσταλγίας και ολιγοήμερης επιστροφής όσων γεννήθηκαν εκεί αλλά τους πήραν και τους σήκωσαν οι άνεμοι της μετανάστευσης, εσωτερικής και διεθνούς. Οσα από αυτά ξεχωρίζουν, λόγω φυσικού κάλλους, καταντούν χρόνο τον χρόνο σκηνικά «αυθεντικότητας» για μεγαλοτουρίστες ή για χρηστούς Ελληνες με γερό κομπόδεμα· ικανούς να αποδείξουν ανά πάσα στιγμή ότι η Μύκονος δεν είναι μία, και δεν είναι αποκλειστικά νησιωτική. Επειδή όμως έρχονται εκλογές, ας μη χολοσκάμε με τέτοια ελαφριά ζητήματα. Υπάρχουν άλλα πολύ βαρύτερα, ως γνωστόν.
Στο τηλέφωνο λοιπόν ο Λεωνίδας, αφού μάσησε το «Χριστός Ανέστη» πιο γρήγορα κι απ’ ό,τι συνηθίζει να μασάει το κατσικάκι, με πρόσταξε, όχι απλώς αιφνιδιασμένος αλλά βαριά ενοχλημένος, να βάλω Open. Πριν καν πατήσω το κουμπί, να πάω από την κρατική ΕΡΤ1 στο ιδιωτικό κανάλι, κατάλαβα τι είχε προκαλέσει την αγανάκτησή του: αντί ν’ ακούει το «Χριστός Ανέστη» των ιερέων του ναού της Αγίας Σοφίας, στη Θεσσαλονίκη, άκουγε τον «Εθνικό Υμνο» από ένα κακόηχο, ασυντόνιστο άγημα. Ο φίλος μου βρέθηκε για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια μπροστά σε τηλεόραση τέτοιες στιγμές κι έτσι δεν είχε γίνει αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυς του νέου «εθίμου». Να σκεπάζεται δηλαδή βίαια το οικουμενικό μήνυμα της Ανάστασης από τις αγριοφωνάρες στρατιωτικών αγημάτων, που, κατ’ εντολήν ανωτέρων, σπεύδουν να εθνικοποιήσουν τον χαρμόσυνο λόγο, που απευθύνεται στην ανθρωπότητα, και να πολιτογραφήσουν Ελληνα τον Χριστό. «Μη στενοχωριέσαι», τον παρηγόρησα. «Και στην ΕΡΤ1 το ίδιο ακούω. Απ’ τη μητρόπολη μάλιστα. Και το άκουσα και πέρυσι και πρόπερσι και παραπρόπερσι. Είναι έθιμο πια». Δεν τον ηρέμησα τον Λεωνίδα. Για να έρθει στα συγκαλά του χρειάστηκε να επιπέσει ως λέων στα λιτά πασχαλιάτικα εδέσματα. «Βελάζει το μέσα μου κατσίκι», μου είπε την επομένη, παίζοντας με τον τίτλο ενός βιβλίου μου, «Ο μέσα πάνθηρας».
Καλείται να υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό ο μόλις αναστάς Ναζαρηνός…
Ναι. Εθιμο είναι πια να καπελώνεται το «Χριστός Ανέστη» από τον Εθνικό Υμνο. Φέτος έκλεισε τα δέκα χρόνια, που σημαίνει ότι είμαστε πολύ πιο κοντά στην παγίωσή του παρά στην αποβολή του από την πασχαλιάτικη εθιμοτυπία. Αλλωστε ούτε η εκκλησιαστική ηγεσία ενοχλείται ούτε η πολιτική ούτε η στρατιωτική. Ας διαβάλλεται και ας διαστρέφεται το πανανθρώπινο μήνυμα της αγάπης (έτσι δεν μας λένε όλοι οι λαϊκοί και κληρικοί ταγοί στα εορταστικά διαγγέλματά τους;). Κι ας καλείται να υπηρετήσει στον ελληνικό στρατό ο μόλις αναστάς Ναζαρηνός.
Το δικό μου μικρό έθιμο είναι να καταθέτω εδώ την Κυριακή του Θωμά, έστω ματαίως, τη δυσπιστία μου, για να μην πω την οργή μου, απέναντι σ’ αυτόν τον ελληνοχριστιανισμό νέου τύπου αλλά παμπάλαιου –και αντιδραστικότατου– ήθους, που πρώτον απ’ όλους θα ενοχλούσε τον Διονύσιο Σολωμό. Μια πενταετία πριν, Κυριακή του Θωμά, 15.4.2018, και υπό τον τίτλο «”Χριστός Ανέστη” ή “Υμνος ανέστη;”», ο «γογγυσμός» μου αφορούσε την κορυφή της Εκκλησίας: «Τα προηγούμενα χρόνια επιδιδόμασταν σε φυσιογνωμικές αναλύσεις και βλέπαμε στο πρόσωπο του αρχιεπισκόπου μάλλον αυτό που θέλαμε να δούμε: δυσφορία, βουβή διαμαρτυρία. Λαθεύαμε. Φέτος, ο κ. Ιερώνυμος διέκοψε αυτοπροαιρέτως το “Χριστός Ανέστη” για να συνοδέψει το τιμητικό άγημα που τραγουδούσε “Σε γνωρίζω από την κόψη”».
Πρόπερσι, Κυριακή του Θωμά πάλι, 9 Μαΐου, και υπό τον τίτλο «Οταν ο εθνικός ύμνος επισκιάζει το “Χριστός Ανέστη”», θυμόμουν τις απαρχές του εθνικοποιημένου αναστάσιμου αγγέλματος: «Το “έθιμο” να επισκιάζεται το οικουμενικό μήνυμα της Ανάστασης προς επικύρωση του ελληνοχριστιανικού δόγματος “Ο Θεός είναι Ελληνας, άρα και ο Υιός αυτού Ελληνας θα είναι”, εισήχθη πιθανότατα το 2013, επί Αντωνίου Σαμαρά, στον ναό του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη. Τότε στην αναστάσιμη ακολουθία προεξήρχε ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Οταν λοιπόν άρχισε να ψέλνει το “Χριστός Ανέστη”, το τιμητικό άγημα της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων διέπραξε την εθνικοποιητική παρέμβασή του: βάλθηκε να τραγουδάει –να ουρλιάζει μάλλον– τον Εθνικό Υμνο. “Οι κληρικοί σάστισαν και ο κόσμος κοιτούσε απορημένος”, έλεγαν τα ρεπορτάζ της εποχής. Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ πάντως, ο στρατηγός Μιχάλης Κωσταράκος, έσπευσε να συγχαρεί με τιτίβισμά του το τιμητικό άγημα του Ναυτικού».
Σε δέκα χρόνια το παράδοξο έγινε κανονικότητα. Και οι Θωμάδες λιγόστεψαν.
