Είναι βασιλιάς εδώ και έξι μήνες. Ηταν πρίγκιπας της Ουαλλίας για μισόν αιώνα. Ηθελε η στέψη του να είναι ένα μεγάλο γεγονός. Πιστεύει τόσο στην πολιτική παράδοση και στην τελετουργία όσο και στο ότι αυτή είναι μια κομβική στιγμή στη ζωή του έθνους. Είναι τελειομανής διαβάζω και σχολαστικά ασχολήθηκε, ακόμη και, με τις λεπτομέρειες. Επέλεξε τους ύμνους και τη μουσική, τις τέσσερις αμφιέσεις για τη σταδιακή συμβολική μεταμόρφωσή του σε μονάρχη, επέλεξε τη λίστα των καλεσμένων, τη διάρκεια της τελετής και την πορεία της πομπής της επίχρυσης κλιματιζόμενης άμαξας. Διάλεξε μέχρι και τις οθόνες που θα αναμεταδίδουν το γεγονός.
Πρέπει να τον βλέπουν για να γίνεται πιστευτός, το γνωρίζει. Τα σύμβολά του, σκήπτρο και στέμμα, και το πρόσωπό του σε κοινή θέα. Ενα ομοίωμά του βρίσκεται παντού. Στα νομίσματα και σε κάθε λογής ενθύμια που κινούν την οικονομία, σε δίσκους, σε φλιτζάνια, σε πετσέτες κουζίνας. Ενας παπάς τού έβαλε «βίγκαν» λάδι από την Ιερουσαλήμ και Βρετανοί υπήκοοι ντυμένοι με χρυσοποίκιλτα άμφια τον έχρισαν μονάρχη, πατριάρχη και αρχηγό κράτους. Είναι εντολή, ο Θεός το λέει. Είναι υπερασπιστής της πίστης και όχι μιας θρησκείας, και δείχνει να πιστεύει στις προ τριακονταετίας δηλώσεις του. Ολοι οι θρησκευτικοί ηγέτες ήταν ευπρόσδεκτοι και ανέλαβαν ρόλους. Μονάχα οι Εβραίοι μένουν ελαφρώς παραπονεμένοι, με τη στέψη να λαμβάνει χώρα την ημέρα που η θρησκεία τους απαγορεύει να ανοίξουν την τηλεόραση και να χρησιμοποιήσουν μεταφορικό μέσο για να μεταβούν στην καρδιά της πόλης.
Μιας πόλης που προετοιμάστηκε. Μια τεράστια επιχείρηση θωράκισης στήθηκε παρασκηνιακά στην πρωτεύουσα. Ο εναέριος χώρος εκκενώθηκε για τα ελικόπτερα επόπτευσης ή για τους επιβαίνοντες δημοσιογράφους σε αποστολή. Οι δρόμοι αποκλείστηκαν, αφήνοντας τα εκπαιδευμένα σκυλιά να κάνουν τη δουλειά τους. Ελεύθεροι σκοπευτές τοποθετήθηκαν στις ταράτσες, κάποιοι με πολιτικά αναμείχθηκαν στο πλήθος, το Ναυτικό συνέδραμε τους εκατοντάδες αστυνομικούς που κατέφθασαν από την περιφέρεια για να παραταχθούν έξω από το αββαείο του Ουέστμινστερ.
Οποιαδήποτε εντοπισμένη απειλή, δηλαδή οποιοσδήποτε κρίθηκε αρκούντως εμμονικός ή φανατικός, δέχτηκε διπλή επίσκεψη, από τις Αρχές και από σύμβουλους ψυχικής υγείας, για τη φιλική υπενθύμιση ότι «παρακολουθούνται στενά». Οι επισκέψεις σε τρομοκράτες – αποφυλακισμένους ή σεσημασμένους– ήταν πιο αυστηρές, τους υπέδειξαν να αποφύγουν τους δημόσιους εορτασμούς, με άλλα λόγια να μην ξεμυτίσουν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ελέγχθηκαν για όποιον αποφασίσει να οργανώσει κάτι αυθόρμητα. Τα απρόβλεπτα αποθαρρύνονται, ακόμη και οι περιβαλλοντικές ομάδες ενημερώθηκαν αρμοδίως και θα διαδηλώσουν από εβδομάδα.
Οι Αγγλοι είναι καλοί στην κοινωνική συνοχή γιατί δέχονται εντολές και είναι ελάχιστα αντιδραστικοί – στην καθημερινότητά τους τουλάχιστον. Δεν σπαταλούν την ενέργειά τους σε σοβαρούς καβγάδες υπέρ ή κατά της μοναρχίας. Οι σκεπτικιστές και οι φιλομοναρχικοί τη διοχετεύουν σε μικρότερες επουσιώδεις διενέξεις, μετρούν και ζυγίζουν πριγκιπικές παρουσίες –Χάρι και Αντριου– και διερωτώνται για τις απουσίες. Ο πατριωτισμός τους είναι μια ιδιωτική υπόθεση, μετρήσιμος στις εμπορικές συναλλαγές. Ενας πατριωτισμός μη εκδηλώσιμος (με εξαίρεση τα αθλητικά γεγονότα) άρα ελάχιστα ανιχνεύσιμος, αλλά αποτιμημένος στις πωλήσεις, κάνοντας τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν συχνά αναξιόπιστες.
Πέρυσι τέτοια εποχή, η δημοτικότητα του, τότε, πρίγκιπα της Ουαλλίας ήταν στο 54%, σήμερα η δημοτικότητα του βασιλιά είναι στο 62%. Για τη βασίλισσα, ξέρω ότι ενδιαφέρεστε, θετική άποψη έχει το 42%. Τα τελευταία στατιστικά που αφορούν τον θεσμό της μοναρχίας είναι εντελώς αναμενόμενα. Το 60% είναι υπέρ, αλλά μόνο το 32% των νέων –μεταξύ 18-24– τον υποστηρίζει. Οι κάτω των τριάντα και οι άνω των εξήντα ζουν σε άλλη χώρα, δουλεύουν σε άλλες οικονομίες, καταναλώνουν άλλες αφηγήσεις σε διαφορετικές οθόνες.
Τι σημασία όμως έχει; Τα μεγάλα εθνικά γεγονότα, πολιτισμικής νοσταλγίας και πολιτικής προβολής, δημιουργούν μια έλξη, μια δίνη που προσβλέπει απεγνωσμένα στο τριήμερο πάρτι όπου όλοι οι πολίτες πίνουν στην υγεία του βασιλιά και της βασίλισσας. Η χώρα θέλει να γιορτάσει και το δείχνει. Οι παμπ παρατείνουν το ωράριο λειτουργίας αναμένοντας να πουλήσουν 62 εκατ. μπίρες, τα καταλύματα στη πόλη έχουν πληρότητα 95%, οργανώθηκαν 3.300 κοινοτικά πάρτι και 526 ιδιωτικές εκδηλώσεις.
Και όλα αυτά με αφορμή ένα σκηνοθετημένο έργο που έχει να παιχτεί 70 χρόνια και έχει τις ρίζες του στην Παλαιά Διαθήκη. Οι βασιλικές γεννήσεις, οι γάμοι, οι κηδείες, οι οικογενειακοί διαπληκτισμοί, διαζύγια ακόμη και τα σκάνδαλα έχουν ήπιες ανθρώπινες πλευρές, ακόμη και οι γωνίες τους είναι προσιτές. Δημιουργούν εγγύτητα και ευκαιρίες για τη μοναρχία και τον λαό: μοίρασμα του γήινου, υπενθύμιση της θνητότητάς μας. Η τελετουργία της στέψης, από την άλλη, είναι ένα απρόσιτο γεγονός, με γωνίες, με το οποίο ουδείς μπορεί να ταυτιστεί, παρά μόνον αν κάποιος αφεθεί ριψοκίνδυνα στην ψευδαίσθηση και στον παραλογισμό τής χέρι με χέρι ιδέας, της κληρονομικής παράδοσης εξουσίας.
Η στέψη της 6ης Μαΐου σηματοδότησε μια επέτειο και ξαναόρισε τον χρόνο για την επιβίωση ενός θεσμού προσφέροντας ένα μεγάλο θέαμα: μια τελετουργία νόμιμη όσο και παράξενη. Εμπλέα ανοίκειων συμβολισμών θρησκευτικής λειτουργίας και επιδεικτικών κοσμικών πομπών. Μια παραδοξότητα που ενοποιεί το έθνος και πείθει εμάς, τους ξένους, να πιστεύουμε στη βρετανική ιδιαιτερότητα. Οξύμωρο, καθώς ο βασιλιάς ακροβατεί στο χάσμα. Μεγάλος για τους νέους, ιδιόρρυθμος για τους μεγαλύτερους, πολύ προοδευτικός για τους συντηρητικούς, πολύ βασιλικός για τους φιλελεύθερους. Ο Κάρολος είναι η εικόνα των συντηρητικών αξιών και μια σημαντική μη ακτιβιστική φιγούρα ταγμένη στην οικολογία. Σε κάποια άλλη, πιο ανοιχτή εποχή, όπου η αμφισημία θα ήταν αισίως ευπρόσδεκτη, θα γεφύρωνε την απόκλιση.
Αλλά η εποχή μας επιζητεί τάξη και θέλει σαφήνεια. Την παραμονή της αναχώρησης για την Αγγλία, ο πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας είπε ότι θέλει για τη χώρα του διάρρηξη των συνταγματικών δεσμών με το Ηνωμένο Βασίλειο. Τις επόμενες ημέρες, όταν η ευφορία της στέψης θα υποχωρήσει, ο βασιλιάς Κάρολος Γ΄ θα έχει να ασχοληθεί με πιο πεζά και πολύ συγκεκριμένα θέματα. Με τις χώρες της κοινοπολιτείας, με όσες επιθυμούν να ανεξαρτητοποιηθούν, με τη διαφάνεια της βασιλικής περιουσίας και με τη διευκρίνιση του τι είναι ιδιωτικό και τι δημόσιο. Θα έχει να απαντήσει σε ερωτήσεις για το αν οι υποχρεώσεις του είναι τέτοιες που δικαιολογούν τη συντήρηση πολυάριθμων κατοικιών και παλατιών που έχουν ανάγκη προσωπικού και αυλικών. Θα έχει να δώσει λόγο για τους δεσμούς της οικογένειάς του με το αποικιοκρατικό παρελθόν. Αλλά, όλα αυτά είναι για αύριο. Μέχρι τότε, «God save the Κing».
Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.
