Η περιπέτεια, που ακόμη δεν πέρασε, της πανδημίας COVID-19 με τους εντεύθεν χιλιάδες θανάτους και βαρύτατα ασθενείς ανά μήνα που είχαν ανάγκη άμεσης ιατρικής περίθαλψης ανέδειξε, έντονα για πρώτη φορά, το μείζον αμφιλεγόμενο και δυσεπίλυτο για ορισμένους ζήτημα, αν ένας σοβαρά ασθενής λόγω COVID θα μπορούσε να προτιμηθεί έναντι άλλου, που είχε εξίσου ανάγκη άμεσης ιατρικής επέμβασης αλλά για άλλο νόσημα, αφού και οι δύο έχουν «δικαίωμα στη ζωή», η οποία έχει την ίδια αξία για όλους τους ανθρώπους.
Ετσι, εφόσον υπάρχουν συγχρόνως περισσότεροι πάσχοντες από τον όποιο ιό, αλλά και εξ οιουδήποτε άλλου λόγου, και οι οποίοι αναμένουν για να τους παρασχεθούν άμεσα οι κατάλληλες ιατρικές υπηρεσίες, π.χ. χειρουργείο ή Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, επιβάλλεται, ενόψει του ότι η ζωή είναι το υπέρτατο αγαθό για τον κάθε άνθρωπο, να γίνει, μεταξύ των ασθενών, «επιλογή» (triage), ορθότερος ο όρος «προτεραιοποίηση» (priorisation). Δηλαδή πρέπει να προτιμηθούν εκείνοι που κινδυνεύουν να χάσουν τη ζωή τους εάν δεν λάβουν άμεσα την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή. Και εδώ δεν πρέπει να λαμβάνεται βέβαια υπ’ όψιν, για την επιλογή αυτή, η ασθένεια από την οποία ο καθένας πάσχει ή ακόμη η ηλικία του ασθενούς. Το τελευταίο μάλιστα κριτήριο, αν ληφθεί υπ’ όψιν, ενέχει και μείζονα ηθική απαξία, αφού έτσι καταλήγουμε στον «ευτελισμό των ηλικιωμένων».
Εντεύθεν, αφού το αμερικανικό ιδίως «κοινοδίκαιο» είναι προεχόντως «business» την οποία και υπηρετεί, ενώ το ηπειρωτικό δίκαιο διακατέχεται από την ιδέα της «αξιοπρέπειας», δεν εντυπωσιάζει το γεγονός ότι στην Αμερική είχε τεθεί ευθέως το ερώτημα αν η αξία της ανθρώπινης ζωής μπορεί να εκτιμηθεί σε δολάρια, όπου υφέρπει η ωφελιμιστική προσέγγιση ότι η σωτηρία της ζωής ενός γηραιότερου προσώπου παράγει μικρότερη ωφέλεια από τη σωτηρία της ζωής ενός νέου ανθρώπου! (Πρβλ. στον Τάκη Θεοδωρόπουλο, «Καθημερινή», 9.6.2023, σελ. 20).
Η επιλογή όμως αυτή επιβάλλεται να γίνει, διότι εν προκειμένω είναι εφαρμοστέοι οι κανόνες της ηθικής ιατρικής επιστήμης (οι Γάλλοι καθηγητές ιατρικής Le Dorze/Azoulay/Beloucif δίνουν έμφαση στο βάρος της ηθικής) και δεοντολογίας, οποιοδήποτε δε άλλο κριτήριο, π.χ. στατιστικά δεδομένα, ηλικία ή τόπος κατοικίας, κείται εκτός ορθολογισμού και παραβιάζει το συνταγματικό δικαίωμα στη ζωή (άρθρ. 2 παρ. 1 και 5 παρ. 2Σ, αλλά και άρθρ. 2 παρ. 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.).
Πέραν λοιπόν του αμεσότερου κινδύνου απώλειας μιας ζωής, δεν μπορούν να υπάρξουν και άλλα κριτήρια για να γίνουν in abstracto διαβαθμίσεις για την απώλεια της ζωής ενός ασθενούς, ώστε η ζωή κάποιου να θυσιασθεί υπέρ της ζωής ενός άλλου, καίτοι αμφότεροι έχουν ίσο δικαίωμα στη ζωή. Είναι ανεπίτρεπτη η εν προκειμένω ανέλεγκτη επιλογή ποιες ζωές θα σωθούν και ποιες όχι.
Πρέπει λοιπόν να υπάρχουν, όπως στη Γαλλία, πάγια ειδικά πρωτόκολλα προτεραιοποίησης (protocoles de priorisation), διότι έτσι μόνο θα αποφευχθούν οι όποιες απαράδεκτες πρωτοβουλίες-αποφάσεις για την επίλυση τέτοιων διλημμάτων. Η ηθική και το Σύνταγμα επιβάλλουν να σωθούν, κατά πρώτον, οι ζωές όλων (πλείονα σε Π. Παραρά, Res Publica III, Φιλελεύθερη Δημοκρατία, εκδ. Σάκκ., 2023, σελ. 389-393).
* Ο κ. Πέτρος Ι. Παραράς είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, επίτιμος αντιπρόεδρος ΣτΕ.
