Ενώ στην Ελλάδα άνοιξε συζήτηση για το αν αριθμητικά η εκπροσώπηση του γυναικείου φύλου στη νέα κυβέρνηση (15 μέλη του υπουργικού συμβουλίου από τα 60 και πλέον συνολικά) είναι ή όχι ικανοποιητική (που δεν είναι), σε άλλες χώρες οι γυναίκες δεν μπορούν, καλά καλά, ούτε στους δρόμους να κυκλοφορήσουν. Προς τι η αναφορά; θα αναρωτηθείτε. Γνωστά όλα αυτά. Oτι είναι γνωστά όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει και να τα θεωρούμε «δεδομένα». Μνημονεύοντας, τουλάχιστον, δεν λησμονούμε.
Στο Ιράν, έχει ενισχυθεί ο νόμος της κυβέρνησης για υποχρεωτική χρήση της χιτζάμπ τη στιγμή που όλο και περισσότερες γυναίκες αψηφούν τον επιβεβλημένο κώδικα ενδυμασίας. Οι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι όσες δεν συμμορφώνονται θα «διώκονται χωρίς έλεος», χωρίς να διευκρινίζουν τι περιλαμβάνει η τιμωρία. Νωπή παραμένει η μνήμη της 22χρονης Μαχσά Αμινί. Ο θάνατός της, επειδή δεν φορούσε «σωστά» την ισλαμική μαντίλα, είχε συγκλονίσει, μετατράπηκε σε σύμβολο αγώνων για την ελευθερία. Εκατοντάδες τα θύματα από τις διαδηλώσεις και τις πορείες. Τον ακριβή αριθμό τους δεν θα τον μάθουμε ποτέ.
Μία από τις παραστάσεις που συζητήθηκαν πολύ στο Φεστιβάλ Αθηνών ήταν ο «Τυφλός δρομέας» του Ιρανού δημιουργού Αμίρ Ρεζά Κουεστανί, που παρουσιάστηκε τον Ιούνιο στην Πειραιώς. Η φήμη της είχε προηγηθεί –ο σκηνοθέτης είχε το κοινό του στην Αθήνα, με τα περάσματά του από τη Στέγη–, τα εισιτήρια έγιναν αμέσως sold out. O Κουεστανί, διεθνής και πολυβραβευμένος (στο θέατρο και στον κινηματογράφο), αγαπάει τη λιτότητα, αφηγείται την ιστορία με τα ελάχιστα –η ελλειπτικότητα υποχρεωτική εξαιτίας της λογοκρισίας–, η επιθυμία φυγής των ηρώων του είναι χαρακτηριστική όπως και ο «σκηνικός» εγκλωβισμός τους· άλλοτε σε σύνορα, άλλοτε σε δεξαμενές νερού, τώρα στους τοίχους μιας φυλακής, σε μια υπόγεια σήραγγα. Ο «Τυφλός δρομέας» είναι η ιστορία ενός άνδρα και μιας γυναίκας, που, στην προσπάθειά τους να φτάσουν στη Βρετανία, ετοιμάζονται να καλύψουν τα 27 χιλιόμετρα της Σήραγγας της Μάγχης στις 5 ώρες που μεσολαβούν ανάμεσα στο τελευταίο βραδινό τρένο και στο πρώτο πρωινό. Η προπόνησή τους διακόπτεται όταν η γυναίκα φυλακίζεται. Συναντιούνται στο επισκεπτήριο ενώ συνεχίζουν να τρέχουν πλάι στις δύο πλευρές του τοίχου… «Τρέχει κανείς είτε για να σκεφτεί είτε για να αδειάσει το μυαλό του από τις σκέψεις», λένε οι δύο πρωταγωνιστές. Για μία ώρα οι δυο τους επί σκηνής· τα βίντεο (η πιο «αυστηρή» καθόλου φλύαρη ή επιδεικτική χρήση) προβάλλουν μεγεθυμένα τα πρόσωπά τους και ορίζουν τις διαδρομές τους· οι διάλογοι με τις μισοτελειωμένες φράσεις και οι εναλλαγές του φωτισμού κάνουν «ορατό» το εσωτερικό τοπίο.
Το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» δεν υπάρχει πουθενά στην παράσταση. Κι όμως, είναι παντού.
Η πραγματικότητα της χώρας στην οποία διαδραματίζεται το έργο δεν κρύβεται. Στις διαδηλώσεις οι πιο όμορφες γίνονται στόχοι, οι πλαστικές σφαίρες τις βρίσκουν στα μάτια και τις τυφλώνουν. «Δεν μας σκότωσαν αλλά είμαστε σαν τους νεκρούς». «Η ζωή είναι για να τη ζεις και μας την πήραν», λέει η γυναίκα. Για τον σκηνοθέτη «το τρέξιμο ήταν πάντα μια εικόνα ελευθερίας». «Βάζετε στον εαυτό σας έναν φανταστικό στόχο να μετακινηθείτε από το σημείο Α στο σημείο Β, ο στόχος σας όμως δεν είναι να κινηθείτε, αλλά μάλλον να βιώσετε την ελευθερία στο ενδιάμεσο».
Τα όρια ανάμεσα στις ενδόμυχες σκέψεις του καθενός και στις φράσεις που απευθύνουν ο ένας στον άλλον δεν είναι σαφή. Μπορεί να είναι ο τρόπος του Κουεστανί να πολλαπλασιάσει την ένταση της δικής του διαμαρτυρίας, υπόκωφα, συντονίζοντας τον ήχο με τις αναπνοές, με τον ρυθμό των βημάτων που επιταχύνονται, με τους ανθρώπους που μπορεί, εντέλει, και να θυσιάζονται προκειμένου να δραπετεύσουν από τη φυλακή που τους περιβάλλει.
Το σύνθημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» δεν υπάρχει πουθενά στην παράσταση. Ούτε ακούγεται, ούτε περνάει έστω και φευγαλέα από τον ορίζοντα της σκηνής. Κι όμως, είναι παντού.
