Η ορκωμοσία της νέας Βουλής δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στην πατροπαράδοτη, εθνική μας τάση να ασχολούμαστε εκτενώς με θέματα που στον πολιτισμένο κόσμο θεωρούνται λυμένα. Ετσι, και αυτή τη φορά, ο πολιτικός μας στοχασμός πέρασε μέσα από τα φύλλα της ντουλάπας των βουλευτών και πιάστηκε γερά απ’ τις κρεμάστρες τους: πώς μπόρεσε ο βουλευτής της Πλεύσης Ελευθερίας να έρθει στο Κοινοβούλιο φορώντας πουκάμισο με παπαγαλάκια; Τι σκεφτόταν η βουλευτής του ίδιου κόμματος όταν επέλεξε να εμφανιστεί με κίτρινα μαλλιά, χτυπητό πράσινο κιμονό και βαθύ ντεκολτέ; Αραγε, τι λέει η αισθητική τους για τη σοβαρότητά τους; Η πικρή αλήθεια είναι ότι δεν λέει τίποτα. Ενας άνθρωπος μπορεί να είναι σοφός και ηθικά ακέραιος, ακόμη κι αν δεν φοράει τα ρούχα που εμείς θεωρούμε σωστά. Ενας πολιτικός μπορεί να είναι ικανός, ανιδιοτελής και αποτελεσματικός, ακόμη κι αν η εμφάνισή του δεν ανταποκρίνεται στο κυρίαρχο στερεότυπο περί «κανονικού πολιτικού». Η συντηρητική εμμονή με τους τύπους συχνά οδηγεί σε σφάλματα κρίσης: οι πολιτικοί δεν είναι αναπαραστάσεις του καθωσπρεπισμού μας, αλλά πρόσωπα που εκλέγονται για να διαχειριστούν ζωτικά προβλήματα της χώρας· η βασική μας αξίωση από αυτούς δεν είναι στυλιστική, αλλά πρακτική: να κάνουν σωστά τη δουλειά τους.
Σημειολογίες
Με την ίδια ευκολία, όμως, που ενδίδουμε στις ασφυκτικές νόρμες της σοβαροφάνειας, τείνουμε να παραγνωρίζουμε την αξία της σημειολογίας. Η εμφάνιση του Σπύρου Μπιμπίλα, της Τζώρτζιας Κεφαλά και άλλων συναδέλφων τους που επικρίθηκαν για τον ίδιο λόγο, μπορεί να μη λέει κάτι ουσιαστικό για τη σοβαρότητά τους, ωστόσο λέει πολλά για τον τρόπο που βλέπουν τη θέση τους σε ένα θεσμικό σύνολο. Η Βουλή δεν είναι βρετανικό οικοτροφείο, ούτε βέβαια και καφετέρια στην παραλία. Αυτή δεν είναι μια αξιολογική κρίση, είναι μια ειδολογική διάκριση: όταν εκπροσωπούμε τον εαυτό μας έχουμε το ελεύθερο να ξεδιπλώσουμε την προσωπικότητά μας όπως θέλουμε, αλλά όταν εκπροσωπούμε τους πολίτες σε ένα υψηλό αξίωμα, έχουμε την υποχρέωση να περιστείλουμε τον αυτοπροσδιορισμό μας. Στη Βουλή δεν είμαστε ο καθημερινός ή ιδιοσυγκρασιακός εαυτός μας· είμαστε αιρετοί με σκοπό που υπερβαίνει την ατομικότητά μας. Τα επίσημα ή πιο ουδέτερα ρούχα δεν φέρουν κάποια εγγενή ανωτερότητα συγκριτικά με τα άλλα, απλώς λειτουργούν ως συμβολισμός μιας θεμελιώδους συναίνεσης: συμφωνούμε ότι, όσο τα φοράμε, βάζουμε στην άκρη τον εαυτό μας και εργαζόμαστε για έναν κοινό σκοπό· αποδεχόμαστε ότι ο κοινός σκοπός είναι σημαντικότερος από εμάς τους ίδιους, εξ ου και του δίνουμε προτεραιότητα «σβήνοντας» ό,τι παραπέμπει στην προσωπικότητά μας αντί του έργου μας· δηλώνουμε στους συναδέλφους μας (και αυτοί, αντίστοιχα, δηλώνουν σ’ εμάς) ότι εντός της Βουλής δεν συναντιόμαστε κοινωνικά αλλά επαγγελματικά, γι’ αυτό και τηρούμε έναν στοιχειώδη ενδυματολογικό κώδικα που μας εξομοιώνει ως προς το πλαίσιο και τον στόχο της παρουσίας μας.
Πολιτική της χαλαρότητας
Τους συμβολισμούς, τα πρωτόκολλα και τη δεοντολογία άλλοι τα χρειάζονται περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Λόγω θεωρητικής υποδομής, εμπειρίας και ταλέντου, κάποιοι είναι σε θέση να κινούνται πιο άνετα από άλλους ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο συλλογικό, να λειτουργούν πολιτικά χωρίς να καταπνίγονται προσωπικά. Μάλλον, όμως, οι πρωτάρηδες της Βουλής, και κυρίως αυτοί που εισήλθαν σ’ αυτήν ως άνευ πολιτικού υποβάθρου σελέμπριτι, δεν ανήκουν σ’ αυτήν την κατηγορία. Αυτοί επιβάλλεται να διαγράψουν μία κάποια πορεία, επιβάλλεται να ιδρώσουν λιγάκι τη νέα τους φανέλα πριν νιώσουν υπερβολικά άνετα σε αυτήν. Κι ενώ τα κραυγαλέα ρούχα και τα εκκεντρικά κουρέματα δεν είναι ενδεικτικά των ικανοτήτων ενός προσώπου, είναι πάντως σημάδια ότι το πρόσωπο δεν έχει υποψιαστεί το κόστος της μετάβασης από τη μία πραγματικότητα στην άλλη. Είναι κακό πράγμα ο ελιτισμός στην πολιτική, αλλά ακόμη χειρότερο η απαξίωσή της. Κάποτε, οι υποψήφιοι βουλευτές θυσίαζαν τα πάντα για να αποκτήσουν την πολυπόθητη ιδιότητα. Σήμερα, φαίνεται ότι δεν θυσιάζουν τίποτα· ούτε καν λίγα κομμάτια από την γκαρνταρόμπα τους.
