Το όνομά του ήταν Ντίλαν Λάιονς και εργαζόταν ως τηλεοπτικός παρουσιαστής στην Αμερική. Ο ξαφνικός θάνατός του, από δυστύχημα, βύθισε τη μνηστή του σε πένθος. Ηθελαν πολύ να κάνουν μαζί παιδιά.
Ωστόσο, σύμφωνα με το περιοδικό Wired και την αρθρογράφο-συγγραφέα Κατριόνα Μόρτον, η γυναίκα είχε, μέσα στον θρήνο της, μιαν ιδέα: ήταν δυνατόν να πάρουν σπέρμα από το νεκρό αρραβωνιαστικό της και να αποκτήσει το παιδί του με τεχνητή γονιμοποίηση; Απευθύνθηκε σε ουρολόγο και η απάντηση ήταν καταφατική.
Δεν είναι η μοναδική γυναίκα που επέλεξε αυτή την ανορθόδοξη οδό τεκνοποιίας. Η πρώτη σχετική περίπτωση πάει πολύ πίσω, μέχρι το 1980, αφού, σύμφωνα με έρευνες, το σπέρμα παραμένει ενεργό έως και 106 ώρες (περισσότερο από τέσσερις ημέρες) μετά τον θάνατο ενός άνδρα.
Oπως εύκολα γίνεται αντιληπτό, αμέσως εγείρονται ηθικά ζητήματα. Στις ΗΠΑ, το πλαίσιο είναι σαφές: εφόσον ο άνθρωπος που πέθανε είχε, ενόσω ζούσε, εκφραστεί θετικά απέναντι σε μια τέτοια διαδικασία, δεν τίθεται κανένα ζήτημα.
Φυσικά, αυτό είναι και θέμα συγκυρίας: μια δυνητικά θανατηφόρος νόσος να ωθήσει ένα ζευγάρι να υπογράψει εγκαίρως τη συμφωνία τους απέναντι σε μια τέτοια –μετά θάνατον, όσον αφορά τον άνδρα– ιατρική διαδικασία. Αλλά είναι πάντοτε τόσο ξεκάθαρο ότι μια τέτοια απόφαση ζωής ήταν όντως συναινετική; Και νηφάλια, μέσα σε μια τόσο πιεστική, χρονικά και συναισθηματικά, εξοντωτική συνθήκη;
Ας μη σπεύσουμε σε εύκολες και αφοριστικές απαντήσεις. Το συγκεκριμένο είναι από τα λεπτά ζητήματα τεχνολογίας/ επιστήμης και ηθικής, όπως, π.χ., η ευθανασία.
Η έννοια του σεβασμού απέναντι στον νεκρό είναι πανάρχαιη και, κυρίως, αποτελεί ισχυρή και βαθιά συλλογική πολιτισμική και ανθρωπολογική εγγραφή.
Ακόμα παραπέρα: Η σκύλευση του νεκρού, από τα μυθικά ομηρικά έπη έως τη σύγχρονη ιστορία, ή ο άταφος νεκρός, από την αρχαία τραγωδία και πάλι, έως τους μαζικούς, ανώνυμους τάφους των θυμάτων των γενοκτονιών και των εθνοκαθάρσεων, όλα αυτά είναι λεπτά και δύσκολα ζητήματα μέσω των οποίων ερχόμαστε όλοι αντιμέτωποι με μακραίωνα συλλογικά σύνδρομα και πιστεύω. Με την ίδια μας τη θνητότητα, στην ουσία.
Είναι βαθιά ανθρώπινο και τρυφερό ένα νέο ζευγάρι που ονειρεύεται μια κοινή, μακρά ζωή με παιδιά, και πέφτει πάνω σε μια τόσο μεγάλη κακοτυχία, όπως ο ξαφνικός θάνατος, να έχει το δικαίωμα, εφόσον η επιστήμη και η τεχνολογία παρέχουν τον τρόπο, σε μια τέτοια επιλογή; Ή πρόκειται για τερατωδία;
Οι άνθρωποι κάνουν παιδιά για πολλούς λόγους, συχνά χωρίς να το έχουν καλοσκεφτεί. Συχνά χωρίς να το θέλουν στ’ αλήθεια επίσης. Ενας, πάντως, από τους λόγους που επιθυμούν να γίνουν γονείς, είναι για να εξασφαλίσουν ένα είδος –ή έστω επίφαση– συνέχειας. Πόσο μάλλον ένας άνθρωπος που γνωρίζει ότι σύντομα θα φύγει από τη ζωή. Μπορεί αυτός ο λόγος να είναι ματαιόδοξος, εγωκεντρικός ακόμη, αλλά τα ανθρώπινα έχουν άφθονη ματαιοδοξία και εγωκεντρισμό μέσα τους. Ας μη βιαστούμε να κρίνουμε.
Επειτα είναι και το ζήτημα του ανθρώπου που μένει πίσω. Της γυναίκας, εν προκειμένω, που ονειρευόταν με έναν συγκεκριμένο άνδρα να κάνει παιδιά. Οχι για να ξορκίσει το πένθος (το πένθος δεν ξορκίζεται ό,τι κι αν κάνουμε), αλλά για να προσδώσει ένα στοιχείο ροής σε μια κοινή ζωή που διακόπηκε βάναυσα και πρόωρα από την τυφλή φύση.
Οι άνθρωποι θέλουμε να ζήσουμε. Θέλουμε να μας θυμούνται. Ή, αλλιώς, δεν θέλουμε να ξεχαστούμε. Συχνά λέμε ότι ο άνθρωπος παύει πραγματικά να πεθαίνει όταν κανείς δεν τον θυμάται. Οπως το είχε πει σε ένα στίχο του ο Νίκος Καρούζος: «Αμα πεθαίνεις/ έως πού πεθαίνεις;».
• Ο Τάκης Θεοδωρόπουλος
απουσιάζει σε άδεια.
