Εδώ και σκάρτα δέκα χρόνια, στη μέση της κρίσης, βρέθηκα στην Κεφαλονιά. Ηταν Δεκαπενταύγουστος και θυμήθηκα τα παιδικά μου χρόνια, όταν τα καλοκαίρια τα περνούσαμε όλα στο χωριό του πατέρα μου, ένα από τα πιο μικρά και φτωχά της Ανω Λειβαθούς. Παντού εκεί κυριαρχούσε η πέτρα – λιθόστρωτα τα δρομάκια του, που ήταν σαν μια σειρά πλατύσκαλα, γαντζωμένο καθώς βρισκόταν το χωριό στην απότομη πλαγιά, λιθιές δεξιά κι αριστερά όριζαν τα οικόπεδα, λιθιές και οι φράχτες στα χτήματα. Πέτρες, πέτρες, πέτρες, αυτές μόνον αφθονούσαν στο χωριό μου, μαζί με τα παιδιά, τους σεισμούς και τις γριούλες. Καθημερινή διασκέδαση ήταν ο γιατρός Ευθυμιάτος, που περνούσε πάνω στο αλογάκι του και αντάλλασσε με τη νόνα μου χαιρετούρες. Μόνιμη επωδός το τραγουδιστό «Μάνα -ωμί» (Μάνα! Ψωμί!) του μικρού μας γειτονόπουλου. Και ανεξίτηλη στη μνήμη μου η ταπεινή γλυκύτητα της φωνής των ηλικιωμένων γυναικών που έψαλλαν στις Παρακλήσεις.
«Να ψάλλουν άραγε ακόμη οι γυναίκες εδώ στην Κεφαλονιά;» αναρωτήθηκα και ξεκίνησα για την κοντινότερη εκκλησία. Ηταν μεγάλη, με ωραίο καμπαναριό, αλλά κλειστή. Περπάτησα γρήγορα μέχρι το διπλανό χωριό, αλλά και εκεί η εκκλησία ήταν κλειστή. Τελικά έμαθα πως όλες οι εκκλησίες ήταν κλειστές, παντού στη Λειβαθώ, διότι –λόγω του περιορισμού των δημοσίων υπαλλήλων– δεν υπήρχαν διαθέσιμοι ιερείς.
Δεν ξέρω τι γίνεται σήμερα με τους παπάδες στην Κεφαλονιά, αλλά τώρα ακούω πως άλλοι νησιώτες, όπως οι Παριανοί και οι Μηλιοί, δεν έχουν ούτε δασκάλους ούτε γιατρούς. Η έλλειψη εκεί οφείλεται στα ενοίκια: τα πλήθη των τουριστών έχουν γίνει αμέτρητα και έτσι κάθε σπίτι, σπιτάκι, καμαράκι, παράγκα αποδίδει στον ιδιοκτήτη του ενοίκια πλούσια και συχνά αφορολόγητα. Πώς να πλησιάσει τέτοιες τιμές ο δάσκαλος, με τον μισθό του, έστω και ενισχυμένο; ΄Η ο γιατρός του ΕΣΥ;
Δηλαδή η ανέχεια και η ευμάρεια, δύο αντίθετα, φέρνουν το ίδιο αποτέλεσμα; Εάν, δε, η ανέχεια είναι φτώχεια, φτώχεια πραγματική, σκληρή –όπως ήταν στο χωριό μου στην Κεφαλονιά–, τότε δεν λείπει ούτε ο παπάς, ούτε ο δάσκαλος, ούτε και ο γιατρός!
Πώς γίνεται αυτό;
Και οι συγχωριανοί μου ήταν άνθρωποι μαθημένοι στη στέρηση – ενώ σήμερα είμαστε όλοι απαιτητικοί και ανυπόμονοι, κι έτσι δεν αμφιβάλλω πως στα τουριστικά νησιά οι ντόπιοι θα προσφέρουν στον εαυτό τους μεγάλα σπίτια, εντυπωσιακά αυτοκίνητα, διακοπές σε εξωτικά μέρη και άλλα συναφή. Ανέχονται όμως να τους λείπει ο δάσκαλος και ο γιατρός!
«Μα δεν το ανέχονται!» θα μου πείτε. Διαμαρτύρονται και ζητούν από το κράτος να λύσει το πρόβλημα. Μάλιστα. Και αυτό γίνεται, εν μέρει, μια και κάθε επιχείρηση διάσωσης ασθενούς με ελικόπτερα και νοσηλευτικό προσωπικό από το κράτος κινείται και σε μας όλους χρεώνεται.
Εάν, δε, η ανέχεια είναι φτώχεια, φτώχεια πραγματική, σκληρή –όπως ήταν στο χωριό μου στην Κεφαλονιά–, τότε δεν λείπει ούτε ο παπάς, ούτε ο δάσκαλος, ούτε και ο γιατρός!
Ναι, αλλά πρέπει το κράτος να πληρώσει και για τα υψηλά ενοίκια.
Αμφιβάλλω. Το κράτος οφείλει να βοηθάει τους οικονομικά πιο αδύνατους. Οι οικονομικά ισχυροί μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους, και πρέπει να το κάνουν και το έκαναν επί δεκαετίες. Από καταβολής του ελληνικού κράτους οι δήμοι με τα έσοδά τους φρόντιζαν για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση – γι’ αυτό και το σχολείο εκείνο το λέγαμε δημοτικό. Οι δήμοι φρόντιζαν να υπάρχει νοσοκομείο, πτωχοκομείο, βρεφοκομείο. Στην πόλη όπου εγώ μεγάλωσα και γνωρίζω καλά, στην Πάτρα, ο δήμος με τα όσα εισέπραττε και με δωρεές είχε ανεγείρει τα όμορφα κτίρια που στέγαζαν αυτά τα ιδρύματα, τα οποία και λειτουργούσε με τη βοήθεια φιλαλλήλων, ευπόρων και ικανών πολιτών. Υποθέτω πως αυτό ίσχυε και στις άλλες πόλεις. Ευημερούσε η πόλη; Ευημερούσαν και τα δημοτικά ιδρύματα. Και το να υπηρετεί ένας εύπορος δημότης στις επιτροπές που επικουρούσαν τη λειτουργία των δημοτικών ιδρυμάτων αποτελούσε τιμή αλλά και αναγνωριζόταν ως καθήκον του.
Η αλήθεια είναι πως περάσαμε μια φάση όπου αυτά παραμερίστηκαν με περιφρόνηση, στο όνομα ενός σοσιαλισμού που στρεβλωμένος γύριζε την πλάτη ακόμη και στο υπόδειγμα σοσιαλιστικού κράτους, τη Σουηδία. Εκεί, τόσο η ιδιωτική πρωτοβουλία όσο και ο εθελοντισμός δεν έπαψαν να λειτουργούν ελεύθερα και να θάλλουν.
Καιρός να τα θυμηθούμε αυτά κι εμείς. Καιρός τα πλούσια τουριστικά νησιά να μετρήσουν τα έσοδα που έχουν οι δήμοι τους από όλα τα απειράριθμα ξενοδοχεία, εστιατόρια, ξενυχτάδικα, ενοικιαζόμενα δωμάτια, καφενεία, μαγαζάκια τουριστικών ειδών και όλες τις άπειρες, σχετικές επιχειρήσεις, και να αρχίσουν να συναγωνίζονται ποιο θα αγοράσει ή θα χτίσει το πιο όμορφο, το πιο πρακτικό και άνετο κατάλυμα, ώστε να προσελκύουν τους καλύτερους δασκάλους και τους καλύτερους γιατρούς, για τους ίδιους και τα παιδιά τους.
Το κράτος είναι για τους αδύνατους.
Η κ. Αθηνά Κακούρη είναι συγγραφέας.
