Ακόμη και οι πιο ασκημένοι θεατές, όσοι είναι εξοικειωμένοι με κάθε μορφής ακρότητες, δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν την τελευταία ταινία του μοναδικού Πιερ Πάολο Παζολίνι «Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα», που γύρισε το 1975 (χρονιά του θανάτου του, στα 53 του). Ακόμη και σήμερα, η αποστροφή/αηδία, η ενόχληση, η απώθηση αλλά και ο φόβος που προκαλεί δεν περιορίζονται δραστικά από τα όσα –πολλά και ανατρεπτικά– έχουν μεσολαβήσει στην 7η Τέχνη. Ακόμη κι αν είναι απολύτως σαφές πως ό,τι συμβαίνει στην οθόνη δεν είναι πραγματικό, «θα βγείτε άρρωστοι απ’ αυτό το φοβερό φιλμ, όπου συμβαίνουν τέρατα και σημεία, εντελώς ακατάλληλα για ανήλικους ενήλικες», όπως έγραφε ο Βασίλης Ραφαηλίδης (1980). Το «Σαλό» βασίζεται στο ημιτελές «120 μέρες στα Σόδομα» του Μαρκησίου ντε Σαντ σε μείξη με την «Κόλαση» του Δάντη. Φρικτές εικόνες αποτυπώνουν τους κύκλους της Κόλασης (κύκλος των Διαστροφών, κύκλος των Κοπράνων, κύκλος του Αίματος), όπως περιγράφει ο Μαρκήσιος ντε Σαντ φιλοσοφώντας πάνω στην έννοια του Κακού και στη συνέχεια μεταγράφει σε γλώσσα κινηματογραφική ο Παζολίνι. Πολιτική αλληγορία του φασισμού, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι, δήμιοι που κατακρεουργούν τους κρατουμένους τους. Τέσσερις ακόλαστοι άρχοντες συγκεντρώνουν παρθένους νέους και νέες και τους υποβάλλουν σε ένα παγερά οργανωμένο τελετουργικό σεξουαλικής υποδούλωσης, εξευτελισμού, βασανισμού και αφανισμού. Ο Παζολίνι μεταφέρει τη δράση στη βόρεια Ιταλία του 1944, την εποχή του ψευδοκράτους της Ιταλικής Κοινωνικής Δημοκρατίας, γνωστής ως Δημοκρατίας του Σαλό (που ίδρυσε ο Μουσολίνι με την αμέριστη βοήθεια του Χίτλερ). Η «Φασιστική ουτοπία» στην πιο φρικιαστική εκδοχή της. «Η επιδίωξή μου ήταν να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου. Μερικοί όμως μπορεί να το ξανασκεφτούν. Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες, μας σπρώχνει στον ολοκληρωτικό αφανισμό», είχε πει ο Παζολίνι.
Πώς η μουσική μπορεί να γίνει ο καταλύτης ανάμεσα σε διαφορετικές εποχές;
Πώς θα χειριστεί άραγε ο σκηνοθέτης Αρης Μπινιάρης την ταινία αυτή ως παράσταση μουσικού θεάτρου; Μια από τις παραγωγές της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, για την ερχόμενη σεζόν (ανακοινώθηκε πριν από λίγες μέρες το πρόγραμμα), που γεννά απορία και ενδιαφέρον. Με αφορμή μάλιστα τις παραστάσεις του «Σαλό», ο Αρης Μπινιάρης θα επιμεληθεί ένα rap concert σε συνεργασία με καλλιτέχνες της ελληνικής ραπ σκηνής. Φέτος τον χειμώνα παρουσίασε την «Ανοδο του Αρτούρο Ούι» του Μπρεχτ (στο θέατρο ΑRK, στην Κυψέλη) «συνομιλώντας» με το γκόθικ κόμικ, με την πανκ κουλτούρα, με το βερολινέζικο καμπαρέ του ’30, με τον Ριχάρδο τον Γ΄, όλα υπό το βλέμμα του γκάνγκστερ Αρτούρο Ούι που παραπέμπει στον Χίτλερ. Μια σπουδαία αλληγορία, γραμμένη το 1941 –τοιχογραφία μιας κοινωνίας και ταυτόχρονα πολλών κοινωνιών–, μεταφέρθηκε από τον Αρη Μπινιάρη, με επιτυχία, σαν μια δυστοπική χορογραφία.
Στον Παζολίνι, και ειδικά στο «Σαλό», αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας. Η «σωματικότητα», στην αδιανόητη έκφανσή της, είναι ο πυρήνας της ταινίας. Η ραχοκοκαλιά της. «Το σώμα γίνεται εμπόρευμα. Η ταινία μου σχεδιάζεται ως μια σεξουαλική μεταφορά, η οποία συμβολίζει τη σχέση μεταξύ εκμεταλλευόμενου και εκμεταλλευτή», έλεγε ο Παζολίνι. Εξουσία και σεξουαλική διαστροφή συνθέτουν το παζολινικό σύμπαν. Γι’ αυτό κι όταν ερωτεύονται ένας νεαρός φύλακας και μια κρατούμενη, η αγάπη, η συναίνεση και η στοργή εμφανίζονται ως ο χειρότερος εχθρός του συστήματος. Η τιμωρία τους είναι, εξάλλου, παραδειγματική. Πώς το ραπ μπορεί να εκφράσει σήμερα μορφές καταπίεσης; Πώς η μουσική μπορεί να γίνει ο καταλύτης ανάμεσα σε διαφορετικές εποχές, αποσπώντας την ουσία και στροβιλίζοντάς τη στους ξέφρενους ρυθμούς της Ιστορίας; Η πρόκληση παραμένει και εντείνεται σε εποχές βίαιες και κλονισμένες. Τότε, τη δεκαετία του ’70, στην Ιταλία· σήμερα, σε όλη την Ευρώπη, ίσως και σε όλον τον κόσμο.
