Η τροχιά της Χρυσής Αυγής στον δημόσιο βίο κράτησε περίπου μια δεκαετία. Από το ετερόκλητο πολιτικό μάγμα της πλατείας των «Αγανακτισμένων» ώς την ημέρα που τα ηγετικά της στελέχη βρέθηκαν έγκλειστα στη φυλακή. Σ’ αυτό το διάστημα ξεσήκωσε πολλούς αφρούς. Με βασικό της εργαλείο τη λεκτική και τη σωματική βία κατάφερε να βρει μια θέση στα έδρανα του Κοινοβουλίου, όπου δεν έχανε ευκαιρία να επιδείξει την περιφρόνησή της απέναντι στους θεσμούς της δημοκρατίας. Επικαλούμενη την ελληνική αρχαιότητα, με την αμάθεια που στους παλαιότερους θύμιζε τους αλήστου μνήμης συνταγματάρχες, υπήρξε το πρώτο –και μοναδικό έως σήμερα– νεοναζιστικό κόμμα που βρέθηκε σε κοινοβούλιο ευρωπαϊκής χώρας. Η Χρυσή Αυγή δεν ήταν απλώς ένα ακροδεξιό εθνικιστικό μόρφωμα, σαν αυτά που φύονται σε ολόκληρη την ήπειρο. Πριν κηρυχθεί και από το δικαστήριο εγκληματική οργάνωση συμπεριφέρθηκε υπακούοντας στους νόμους της νύχτας και αξιοποίησε τη συμβολική κληρονομιά των ναζί για περιτύλιγμα στα «αντισυστημικά» αισθήματα, που, μην ξεχνάμε ότι τον καιρό των μνημονίων αλλά και επί ΣΥΡΙΖΑ ήταν της μόδας. Κανείς δεν μπορούσε πια να πει ότι ψηφίζει Χρυσή Αυγή χωρίς να ξέρει τι ψηφίζει, ακόμη και πριν καταδικασθεί ως εγκληματική οργάνωση.
Πώς είναι δυνατόν Ελληνες οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως πατριώτες και εθνικιστές να συγκινούνται από τον αγκυλωτό σταυρό είναι απορίας άξιον. Τον Γερμανό χουλιγκάνο νεοναζί με το ξυρισμένο κεφάλι μπορείς να τον χαρτογραφήσεις. Ο Ελληνας όμως είναι της αρμοδιότητας της ψυχιατρικής. Θα μου πείτε η ελληνική ψυχή είναι μοναδική στην πολυπλοκότητά της. Η Χρυσή Αυγή δεν ήταν ένα απλό ακροδεξιό εθνικιστικό κόμμα, σαν αυτά που εκφράζουν σήμερα τη λεγόμενη «άνοδο της Ακροδεξιάς, ή της λαϊκιστικής Δεξιάς» στην υπόλοιπη Ευρώπη. Κι ίσως εκεί έγκειται η χρησιμότητά της. Στο γεγονός ότι εξάντλησε τη δυναμική της λαϊκιστικής Δεξιάς, όπως η καρικατούρα εκτονώνει την απειλή. Ηταν μια πολιτική καρικατούρα. Επικίνδυνη; Επικίνδυνη. Δολοφονική; Δολοφονική. Ομως καρικατούρα. Το διάδοχο σχήμα της, «Οι Σπαρτιάτες», ακόμη κι αν μπήκαν στη Βουλή, μοιάζουν με το αχνό αποτύπωμά της. Η Αριστερά, προκειμένου να κρύψει την ντροπή της αποτυχίας της, παρουσίασε την εμφάνισή τους ως έναν νέο κίνδυνο για τη δημοκρατία. Προφάσεις εν αμαρτίαις όσων μέχρι δύο μήνες πριν έτειναν χείρα φιλίας στους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής, ενώ συγχρόνως ταύτιζαν τη Νέα Δημοκρατία με την Ακροδεξιά. Η Χρυσή Αυγή υπήρξε χρήσιμη για τη δημοκρατία μας, διότι μετέτρεψε την άκρα Δεξιά σε καρικατούρα. Και επέτρεψε σε πολλούς οι οποίοι είχαν γοητευθεί από τον «αντισυστημισμό» της να επιστρέψουν στο δημοκρατικό τόξο. Ηταν σαν εμβόλιο που, προς το παρόν, προκάλεσε ανοσία. Πόσο θα κρατήσει; Θα το δούμε.
