Ο τουρισμός στη χώρα μας έχει (άμεση και έμμεση) συνεισφορά στο ΑΕΠ σε ποσοστό περίπου 25%. Σε ό,τι αφορά το 2023, όλα τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι έχουμε άνοδο και σε αφίξεις και σε έσοδα, μεγαλύτερη και από το 2019. Υπάρχει, βέβαια, ένα σχετικό «κράτημα» της τελευταίας στιγμής – θα δούμε πόσο μεγάλο θα αποδειχθεί. Πανηγυρίζουμε, λοιπόν, για ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων, δεν κοιτάμε όμως τη μεγάλη εικόνα που είναι ακόμη προβληματική. Και θα είναι, όσο εστιάζουμε σε αριθμούς και όχι στην ουσία. Γιατί περισσότερες αφίξεις στα αεροδρόμια δεν σημαίνουν και περισσότερους πελάτες στα ξενοδοχεία.
Μερικές σκέψεις και διαπιστώσεις:
Βραχυχρόνιες μισθώσεις: Μεγάλο ποσοστό τέτοιων καταλυμάτων λειτουργεί εκτός ρύθμισης (άρα και φορολογίας) και έχει, πέρα από τον αθέμιτο ανταγωνισμό, μια σειρά δυσμενών συνεπειών για τους κατοίκους πολλών περιοχών: πολύ αυξημένες τιμές στα ενοίκια των κατοικιών, προβλήματα στη λειτουργία των πολυκατοικιών από την ανεξέλεγκτη χρήση κ.ά. Το πρόβλημα δεν έχει κορυφωθεί ακόμη, όπως σε άλλους προορισμούς, αλλά πιθανότατα αυτό θα συμβεί σε ένα-δύο χρόνια. Στον υπόλοιπο κόσμο το έχουν αντιμετωπίσει με συγκεκριμένα μέτρα. Εδώ;
Αυξημένες τιμές: Αυτό αφορά σχεδόν όλα τα καταλύματα, ως αποτέλεσμα του πληθωρισμού/ακρίβειας, του κόστους ενέργειας, των αυξημένων επιτοκίων, του προσωπικού το οποίο είναι δυσεύρετο. Υπάρχει ένας άτυπος «διαγωνισμός» προσφορών σε προσωπικό, με αποτέλεσμα, εκτός από το ότι οι επιχειρήσεις βρίσκονται εκτεθειμένες από τις συνεχείς αλλαγές σε έμψυχο δυναμικό, να ανεβαίνει πολύ το κόστος λειτουργίας τους.
Ελλιπείς υποδομές: Η συνεχιζόμενη υπερσυγκέντρωση ροών προς «δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς» έχει αποτέλεσμα την τεράστια περιβαλλοντική, κυκλοφοριακή και εντέλει λειτουργική επιβάρυνση για τους κατοίκους αυτών των περιοχών. Αυτό έχει συνέπεια η φέρουσα ικανότητά τους να δοκιμάζεται για μία ακόμη χρονιά, ειδικά στον Ιούλιο και τον Αύγουστο, και η συνολική αρνητική εμπειρία να επηρεάζει ακόμη και την εικόνα της χώρας. Υπάρχουν προορισμοί που δεν μπορούν να σηκώσουν τον αυξημένο αριθμό επισκεπτών. Πρέπει να δοθεί η απαραίτητη προσοχή στις υποδομές.
Αν σε αυτά προσθέσουμε και το πολύ αυξημένο κόστος στα αεροπορικά εισιτήρια (+30%-40%) και τις υπόλοιπες τουριστικές υπηρεσίες, καταλαβαίνουμε ότι το συνολικό κόστος για τους πιθανούς επισκέπτες της χώρας μας φέτος είναι σημαντικά διαφοροποιημένο προς τα πάνω. Κι όσοι αποφασίσουν να έρθουν στην Ελλάδα, θα είναι αρκετά «συγκρατημένοι» ως προς τα έξοδα που θα κάνουν εκτός καταλυμάτων. Δεν αποκλείεται να δούμε και μείωση στη μέση παραμονή. Οι βασικές «παραδοσιακές» αγορές που τροφοδοτούν τον τουρισμό μας βλέπουν επίσης το πορτοφόλι τους να πιέζεται αρκετά, οπότε ας μη μας κάνει εντύπωση αν επιλέξουν όχι μόνο άλλον προορισμό – κατάλυμα – πακέτο στη χώρα μας, αλλά και, τελικά, άλλη χώρα.
Η ανισοβαρής ανάπτυξη του τουρισμού θα συνεχίσει να υπάρχει και θα δούμε ότι αν και ο τουρισμός θα συνεχίζει την ανοδική του πορεία, πολλές περιοχές στην Ελλάδα θα μείνουν αρκετά πίσω.
Είναι απαραίτητος ο σωστός προγραμματισμός στην κρουαζιέρα, ώστε να προσδίδει αξία σε κάθε τόπο και όχι να αφαιρεί. Να μη βλέπουμε απλώς αριθμούς επισκεπτών.
Οι νέες γενιές (millennials και GenZ) είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες και επιλέγουν προορισμούς, επιχειρήσεις και brand με βάση το πόσο πράσινα είναι. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μιας αεροπορικής εταιρείας ή ενός καταλύματος είναι πια βασικό κριτήριο για τις επιλογές τους. Γι’ αυτό και το τρένο, ως το πιο πράσινο μέσο, γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλές – ειδικά στην Ευρώπη. Μήπως πρέπει να ξαναδούμε την Ηγουμενίτσα ως πύλη διασύνδεσης με την Ευρώπη και από κει με την υπόλοιπη Ελλάδα μέσω της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας;
Η κρουαζιέρα δεν είναι πανάκεια. Προφανώς και τη θέλουμε, αλλά όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα χρειάζεται να ενταχθεί σε ένα γενικότερο πλαίσιο, ώστε να προσδίδει αξία σε κάθε τόπο και όχι να αφαιρεί. Σωστός προγραμματισμός, αποφασιστικότητα και τόλμη είναι απαραίτητα· να μη βλέπουμε απλώς αριθμούς επισκεπτών.
Η βιώσιμη ανάπτυξη στον τουρισμό έχει ακόμη πολύ δρόμο για να γίνει πράξη, αφού το συνολικό τουριστικό προϊόν χρειάζεται αρκετές αλλαγές και προσαρμογές, κι αυτό είναι ιδιαίτερα κοστοβόρο και δύσκολο στην εφαρμογή του.
Οταν με το καλό ανοίξει και η Ασία, το πρόβλημα θα γίνει ακόμη μεγαλύτερο. Από το 2024 πρέπει να αναμένουμε αυξημένες ροές αρχικά από την Κίνα και σταδιακά από την Ινδία και την Ινδονησία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, λοιπόν, δεν πανηγυρίζουμε στον τουρισμό, όπως δεν απογοητευτήκαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, γιατί γνωρίζαμε πόσο γρήγορα θα ανέκαμπτε. Τι χρειαζόμαστε; Η ισορροπία, ο σεβασμός, το μέτρο και η αγάπη για τον τόπο μας είναι ο οδηγός, η στρατηγική, η τόλμη και η εφαρμογή τα κλειδιά.
Ο κ. Γιάννης Τσάκαλος είναι διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας στρατηγικού μάρκετινγκ AQ Strategy.
