Την πτώση της δικτατορίας την αντιμετώπισε η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών με αισθήματα χαράς, ανακούφισης, λύτρωσης. Η έλευση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, όπως και η τραγωδία της Κύπρου, που είχε αποδομήσει πλήρως την εθνικόφρονα φυσιογνωμία των δικτατόρων, αποτελούσαν την εγγύηση πως η Ελλάδα θα βάδιζε στον δρόμο της αστικής δημοκρατίας. Ευθύς εξαρχής πιστεύαμε πως η 24η Ιουλίου 1974 ήταν ημέρα – τομή στη σύγχρονη ελληνική Ιστορία.
ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ όμως έβλεπαν με άλλο μάτι αυτή την αλλαγή. Τη θεώρησαν ως μια «αλλαγή νατοϊκής φρουράς», δίνοντας στην κεντρική τους πολιτική γραμμή αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο. Το ΚΚΕ ήταν εκπαιδευμένο στις απλοϊκές αναλύσεις, που βασίζονταν πάνω σε έναν μαρξισμό τριτοδιεθνιστικής κοπής. Το σύνθημα των εκλογών του 1952 «τι Πλαστήρας, τι Παπάγος», αντικαταστάθηκε το 1974 με την εκτίμηση πως η πτώση της δικτατορίας δεν δημιουργούσε ένα νέο πολιτικό σκηνικό, δεν συνιστούσε μια ποιοτική διαφορά, αλλά συνέχιση της πρότερης κατάστασης με άλλο προσωπείο.
Αλλά εάν για το ΚΚΕ υπήρχε το ιστορικό και θεωρητικό υπόβαθρο για μια τέτοιου είδους προσέγγιση, τι ώθησε τον Ανδρέα Παπανδρέου να λάβει μια παρόμοια θέση; Εκ πρώτης όψεως φαίνεται πως συνέβαλε η παρουσία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, λόγω του φορτίου που κουβαλούσε η οκταετής πρωθυπουργία του. Ο κόσμος στον οποίον ήθελε να απευθυνθεί ο αρχηγός του ΠΑΚ δεν έτρεφε καμιά εκτίμηση για τον Καραμανλή και τα πεπραγμένα του. Ηταν ο στόχος του «ανένδοτου». Υπάρχει όμως και ένα δεύτερο επίπεδο σε αυτή την ισοπεδωτική θέση του Ανδρέα Παπανδρέου για την πολιτειακή – πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα. Οικοδομούσε από τότε την πολιτική της δομικής αντιπολίτευσης, πάνω στην οποία θα στηριζόταν το νέο κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ. Σημειωτέον, πως σε αυτή τη λογική εντάσσεται και η απόρριψη της πρότασης σημαντικών παραγόντων της Ενωσης Κέντρου να αναλάβει αυτός την ηγεσία της. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήθελε να κτίσει εκ θεμελίων το δικό του κόμμα, με τα υλικά που ο ίδιος θα επέλεγε. Και για να στηθεί αυτό το κόμμα χρειαζόταν μια κεντρική πολιτική γραμμή που να εκφράζει το κομμάτι εκείνο της κοινωνίας που ριζοσπαστικοποιήθηκε στη δεκαετία του 1960 και την περίοδο της δικτατορίας.
