Το 55% των Βρετανών σήμερα θα ψήφιζε υπέρ της επανένταξης της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Ενωση, σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση. Η απόφαση της εξόδου –το Brexit– έχει κοστίσει ακριβά σε πλούτο και χαμένες ευκαιρίες και ολοένα περισσότεροι το κατανοούν. Εχει «καταβροχθίσει» τέσσερις πρωθυπουργούς έως τώρα, αφού δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν την αναντιστοιχία μεταξύ των φαντασιώσεων που οι ίδιοι πούλησαν στον λαό και της δύσκολης πραγματικότητας. Και εδώ εγείρεται το ερώτημα: Aφού ήταν φανερό από πριν ότι η έξοδος από την ενιαία αγορά και από το πολιτικό οικοδόμημα της Ε.Ε. θα είχε αρνητικές συνέπειες, γιατί η πολιτική τάξη θεώρησε υποχρέωσή της να εκλάβει ένα συμβουλευτικό δημοψήφισμα ως εντολή που δεν σήκωνε συζήτηση; Γιατί οι υποστηρικτές του Brexit δεν έβλεπαν την αλήθεια; Εάν την έβλεπαν, γιατί επέμεναν στα ψέματά τους; Δεν μπορούσαν να προβλέψουν ότι κάποια στιγμή θα πλήρωναν τον λογαριασμό των πράξεών τους; Γιατί οι Βρετανοί αποδείχθηκαν λιγότερο ικανοί να διαχειριστούν το ολέθριο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2016, όταν, λίγους μήνες πριν, ο Αλέξης Τσίπρας είχε παραδώσει master class στην ευελιξία που οφείλει να έχει ένας πολιτικός αν θέλει να αποφύγει εθνικές καταστροφές και βαριές ατομικές ευθύνες;
Στην Ελλάδα, έχουμε έναν κώδικα όπου άλλα λέμε και άλλα κάνουμε (όπως το «Εξω από το ΝΑΤΟ» κ.ά.) και συνεννοούμαστε.
Είναι οι Ελληνες πολιτικοί πιο «ξύπνιοι» από τους Βρετανούς συναδέλφους τους; Ή φοβούνται περισσότερο τις ευθύνες και τις συνέπειες των πράξεών τους; Επειδή δεν μπορούμε να βάζουμε στο ζύγι κάθε πολιτικό, η απάντηση πιθανώς να βρίσκεται στην πολιτική κουλτούρα στην οποία κινούνται. Οι ορθολογιστές Βρετανοί θεώρησαν απαράβατο νόμο μια ισχνή πλειοψηφία υπέρ του Brexit (52% εναντίον 48%). Ο Τσίπρας εξέλαβε την ισχυρή εντολή απόρριψης νέας συμφωνίας με τους δανειστές (με 61,3% υπέρ του «όχι») ως μια άποψη χωρίς ιδιαίτερη σημασία. Και πολλοί που ακολούθησαν τον Τσίπρα στο «όχι» ψήφισαν υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές που σφράγισαν την απόρριψη της εντολής του δημοψηφίσματος. Σαν να τους είχε ικανοποιήσει η απόρριψη των δανειστών στα λόγια και δεν είχαν ανάγκη να ζήσουν τις συνέπειες στην πράξη. Σε αυτό οι Ελληνες πολίτες και πολιτικοί απέδειξαν καλύτερη αίσθηση της πραγματικότητας απ’ ό,τι οι θιασώτες του Brexit. Ο Τσίπρας λοιδορήθηκε διεθνώς για την «κωλοτούμπα», όμως ματαίωσε την «πομπή της βλακείας». Ετσι περιγράφει η ιστορικός Μπάρμπαρα Τούχμαν το φαινόμενο όπου ηγεσίες επιμένουν σε πολιτικές που οδηγούν στον όλεθρο. Γιατί αυτή η διαφορά μεταξύ Ελλήνων και Βρετανών; Η απάντηση βρίσκεται στη διατύπωση της Τούχμαν, ότι η βλακεία (folly) ορίζεται ως επιμονή σε πράξεις και συμπεριφορές που βλάπτουν τα συμφέροντα των ενδιαφερομένων και της χώρας.
Ο Τσίπρας γνώριζε ότι εάν έπραττε σύμφωνα με την εντολή του δημοψηφίσματος, η Ελλάδα θα έχανε τις κατακτήσεις δεκαετιών. Ούτε οι πολίτες ούτε ο ίδιος θα άντεχαν τις συνέπειες. Ουδείς θεσμός θα τον προστάτευε. Δεν θα είχε καμία πολιτική κάλυψη. Μόνος τρόπος να προστατεύσει τον εαυτό του ήταν να αγνοήσει το δημοψήφισμα. Οι Βρετανοί πολιτικοί, όμως, είδαν το Brexit ως ευκαιρία για μεγαλύτερη πολιτική επιρροή. Ή εθελοτυφλούσαν ή ήταν ανίκανοι να καταλάβουν τι έπρατταν. Σίγουρα, όμως, δεν φοβόντουσαν τις συνέπειες για τους ίδιους. Ετσι, επέμειναν στη «λογική» ότι ικανοποιούν τη «θέληση του λαού», παρά τον κίνδυνο. Στην Ελλάδα είμαστε εξοικειωμένοι με το συναίσθημα και το παράλογο, γνωρίζουμε τα όρια της πολιτικής, πότε η λογική πορεία οδηγεί στα βράχια. Εφαρμόζουμε κάτι πιο σύνθετο, πιο υποκειμενικό, έχουμε έναν κώδικα όπου άλλα λέμε και άλλα κάνουμε (όπως το «Εξω από το ΝΑΤΟ» κ.ά.) και συνεννοούμαστε. Θα μπορούσαμε να την πούμε μεταπολιτική, κάτι πέρα από την πολιτική.
