Οι επαγγελματίες του τουρισμού αλλά και η ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών δεν ήθελαν να διανοηθούν ότι τόσο γρήγορα, μόλις ένα χρόνο μετά τη θεαματική ανάκαμψη της εθνικής μας βιομηχανίας ύστερα από την εφιαλτική διετία της πανδημίας, θα εμφανιζόταν στον ορίζοντα ένας νέος παράγοντας αστάθειας. Η φωτιά στη Ρόδο με τις δραματικές εκκενώσεις χιλιάδων ξένων τουριστών –σχεδόν σε ζωντανή μετάδοση μέσω μεγάλων διεθνών τηλεοπτικών δικτύων όπως το BBC– μας θύμισε πόσο εύθραυστο παραμένει το τουριστικό μας προϊόν.
Μπορεί στην περίπτωση της Ρόδου η ζημιά να αποδειχθεί παροδική, αλλά το θέμα βρίσκεται ξεκάθαρα πάνω στο τραπέζι: η μεγάλη δημοσιότητα που καταλαμβάνουν στον δημόσιο λόγο και στα ΜΜΕ οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στους παραδοσιακούς προορισμούς της Μεσογείου είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε σταδιακές (ή και σε όχι τόσο σταδιακές) αλλαγές στις συνήθειες εκατομμυρίων Βορειοευρωπαίων, οι οποίοι ξαφνικά αρχίζουν να συνδέουν αυτό που στο μυαλό τους ήταν μέχρι σήμερα ο παράδεισος επί της Γης (ήλιος και θάλασσα) με εικόνες Αποκάλυψης.
Το σενάριο δεν είναι… ακριβώς σενάριο. Συμβαίνει τώρα. Σε ανύποπτο χρόνο και πριν από τον πρόσφατο παρατεταμένο καύσωνα, μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ταξιδίων (ETC) έκανε λόγο για όλο και περισσότερους ταξιδιώτες που φαίνεται να επιλέγουν πιο δροσερούς προορισμούς στα βόρεια της Ευρώπης (η ζήτηση για Ιρλανδία αυξήθηκε μόνο την προηγούμενη εβδομάδα κατά… 1.000%, σύμφωνα με ιστότοπο ταξιδιωτικών κρατήσεων) ή για όσους προτίθενται να αποφύγουν τους μήνες αιχμής τα παραδοσιακά θέρετρα της νότιας Ευρώπης.
Η μετατόπιση αυτή μπορεί να τρομάζει εκ πρώτης όψεως μια οικονομία που έχει επενδύσει τόσο πολύ στον τουρισμό, αλλά την ίδια στιγμή προσφέρει και μια σημαντική ευκαιρία. Μιλάμε πολύ από πέρυσι για τα ζητήματα του υπερτουρισμού, το ξεχείλωμα της δόμησης, την καταστροφή του τοπίου και των κρίσιμων (και πολύ ευαίσθητων) συστατικών του μαγικού πακέτου που ονομάζουμε «ελληνικό καλοκαίρι». Μια προσωρινή κάμψη της ζήτησης (τουλάχιστον για τους μήνες αιχμής), μέχρι να ισορροπήσει το εκκρεμές του τουρισμού στις νέες συνθήκες, μας δίνει τον χρόνο να κάνουμε κι εμείς τις δικές μας προσαρμογές: να προφυλάξουμε ό,τι δεν έχει καταστραφεί, να διευρύνουμε ουσιαστικά τη σεζόν, να απορροφηθούν οι κραδασμοί από μια κουλτούρα απληστίας που οδηγούσε το ελληνικό τουριστικό προϊόν στα Τάρταρα. Ολα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι είμαστε έτοιμοι να κάνουμε την οικονομική θυσία που συνεπάγεται η στροφή σε ένα άλλο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, που δεν θα μετράει «κεφάλια» αλλά ευχαριστημένους επισκέπτες.
