Θα μπορούσε κανείς να αφηγηθεί την ιστορία των ελληνοαλβανικών σχέσεων ως success story. Είναι μια ιστορία μετά το «τέλος της ιστορίας», που οδήγησε όντως στην άρση των «παραπετασμάτων» του προηγούμενου αιώνα.
Με δυσκολίες και, ενίοτε, βάναυσες ανορθογραφίες, οι δύο γειτονικές κοινωνίες κατάφεραν μια σπάνια ώσμωση: Οι πρώτοι μετανάστες αφομοιώθηκαν τόσο ώστε τα περισσότερα από τα παιδιά τους να μη γνωρίζουν άλλη πατρίδα από την Ελλάδα – έστω κι αν η Ελλάδα δεν έχει φτάσει να τα αναγνωρίζει σαν δικά της παιδιά. Και η ελληνική μειονότητα στην Αλβανία κατάφερε να ζει ελεύθερα στις εστίες της – πιο ελεύθερα από ποτέ. Οι εικόνες από την τελευταία επίσκεψη του Ελληνα πρωθυπουργού –η υποδοχή του με τις γαλανόλευκες σημαίες– θα ήταν αδιανόητες στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν.
Την πρόοδο αυτή, που καμία παροδική ασυνέχεια τα τελευταία τριάντα χρόνια δεν έχει καταφέρει να ανασχέσει, μοιάζει να διακόπτει η παγίδευση και φυλάκιση του Φρέντι Μπελέρη. Το αλβανικό κράτος επιστρέφει στην ενταφιασμένη εργαλειοθήκη της καταπίεσης και της αυθαιρεσίας. Αν παρακολουθήσει κανείς τα ρεπορτάζ για τα κίνητρα της δίωξης, είναι δύσκολο να ξεχωρίσει την οικονομική από την πολιτική στόχευση. Η μειονοτική ταυτότητα του διωκόμενου δημάρχου μάλλον χρησιμεύει ως πολιτικό περιτύλιγμα για να εξασφαλιστεί η εκμετάλλευση της αλβανικής Ριβιέρας.
Ακόμη κι αν είναι έτσι –ακόμη κι αν ο Μπελέρης έχει πέσει θύμα μάλλον ενός κράτους-μαφίας παρά ενός καθεστώτος συστημικού ρατσισμού–, το ζήτημα δεν είναι «εσωτερικό» της Αλβανίας. Ούτε για την ελληνική διπλωματία είναι, όπως συχνά παρουσιάζεται, μόνο θέμα γοήτρου.
Τι λείπει από την ελληνική προσπάθεια κατά της αυθαιρεσίας του γείτονα;
Το ρητορικό στερεότυπο με το οποίο η Ελλάδα ορίζει το στίγμα της στον χάρτη των Βαλκανίων είναι η «ευρωπαϊκή άγκυρα σταθερότητας και διασφάλισης του διεθνούς δικαίου». Αυτά τα προτάγματα δεν έχουν περιεχόμενο όταν εκείνος που τα επικαλείται δεν μπορεί να τα επιβάλει ούτε όταν τον ευνοεί ο συσχετισμός ισχύος.
Κι εδώ η ελληνική διπλωματία φαίνεται να έχει στερέψει από εμπνεύσεις. Φαίνεται να έχει εξαντληθεί σε διακηρύξεις, χωρίς να έχει βρει μέχρι στιγμής τρόπο να ασκήσει αποτελεσματική πίεση στην πλευρά που αυθαιρετεί.
Δεν χρειαζόταν η υπόθεση Μπελέρη για να διαπιστώσει κανείς τον βαθμό θεσμικής ατροφίας του γειτονικού κράτους. Ομως εδώ και σχεδόν τρεις μήνες εκτυλίσσεται ανεμπόδιστη όχι μόνο μια αυθαίρετη ψευτοποινική διαδικασία, που καταπατά τα ατομικά δικαιώματα του θύματος, αλλά και μια απόπειρα de facto κατάργησης μιας εκλογής. Μια απόπειρα που πλέον βρίσκεται μισό βήμα από το να δημιουργήσει τετελεσμένα.
Τι στερείται η Ελλάδα ώστε να αποτρέψει αυτά τα τετελεσμένα; Της λείπει το δίκαιο; Η ισχύς; Ή μήπως η διπλωματική ευφυΐα;
