Το μόνο θετικό που προκύπτει από την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας στο παρατεταμένο αθηναϊκό καλοκαίρι είναι η ένταση με την οποία τίθεται πλέον δημοσίως το θέμα του μέλλοντος των πόλεών μας. Η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Λάρισα και λίγο πολύ όλα τα αστικά κέντρα της χώρας προσφέρουν ολοένα και χειρότερη ποιότητα ζωής και αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Απλώς τώρα είμαστε αναγκασμένοι να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Συρόμαστε από τις καταστάσεις να καθίσουμε να σκεφτούμε και να αξιοποιήσουμε όλα τα σύγχρονα εργαλεία και πρότυπα που είναι σε χρήση διεθνώς.
Ειδικά η Αθήνα είχε προδιαγεγραμμένη εξέλιξη και κατάληξη ήδη από το 1955-60 με την πρόκριση του μοντέλου πυκνής ανοικοδόμησης με υψηλό συντελεστή σε μικρά οικόπεδα βάσει ενός οικονομικού μοντέλου που ασπάστηκαν με ενθουσιασμό οι πολίτες. Αν θέλει να πάει κανείς στη ρίζα του προβλήματος της πυκνής δόμησης (χωρίς ελεύθερους χώρους), θα φτάσει στο 1900 και ακόμη πιο πίσω. Οσο περίεργο και αν ακούγεται (καθώς έχουμε στον νου μια μικρή και χαριτωμένη Αθήνα του παλιού καιρού), το πρόβλημα υπήρχε χάρη σε ένα συνδυασμό μικροϊδιοκτησίας, ατομικισμού, απουσίας κρατικής πολιτικής με όραμα και αδυναμίας οργάνωσης των υπηρεσιών ελέγχου των αυθαιρεσιών. Η ρομαντική Αθήνα ήταν το βασίλειο της αυθαιρεσίας, του ρουσφετιού και της αδυναμίας σύμπλευσης με την αστική αναγέννηση της Δύσης μετά το 1880.
Σήμερα, η Αθήνα προκαλεί δέος αν τη δει κανείς από ψηλά. Αναρωτιέται ο μέσος καλόπιστος πολίτης που βασανίζεται από τη ζέστη το καλοκαίρι και υποφέρει ενδεχομένως από το ασφυκτικό αστικό περιβάλλον: Πώς θα βγούμε από τον φαύλο κύκλο της υπερθέρμανσης της πόλης καθώς δεν είναι δυνατόν να αναβαθμίσεις άμεσα εκατοντάδες χιλιάδες κακοχτισμένα κτίρια ούτε να απαλλοτριώσεις ιδιοκτησίες και να κάνεις πάρκα (τα οποία καμία υπηρεσία δεν θα μπορεί να συντηρεί);
Η Αθήνα πρέπει όμως να σωθεί. Το πρόβλημά της είναι μεν απολύτως πρακτικό (λόγω του τρόπου με τον οποίο χτίστηκε και του τρόπου με τον οποίο ζούμε εξαρτημένοι από Ι.Χ. και κλιματιστικά). Είναι όμως και πολιτισμικό. Εχουμε υιοθετήσει ένα πρότυπο πόλεων που πλέον έχει δείξει όχι μόνο ότι είναι πεπερασμένο, αλλά είναι και υπεύθυνο για ραγδαία υποβάθμιση της ζωής μας. Είναι μια αντανάκλαση κοινωνικών αξιών.
Υπάρχει ένα ζήτημα ηθικού κώδικα στις πόλεις. Ενα πρωτόκολλο συμβίωσης για όλους. Η πόλη του νέου αιώνα αγκαλιάζει μια άλλη θεώρηση ζωής με μια περισσότερο ολιστική αντίληψη που περιλαμβάνει τον άνθρωπο, την πανίδα, τη χλωρίδα, το ιστορικό αποτύπωμα, την καινοτομία και την πράσινη οικονομία. Σε όλα αυτά, η σημερινή Αθήνα παίρνει χαμηλό βαθμό.
Τα ζεστά καλοκαίρια ήταν ανέκαθεν χαρακτηριστικό της Αθήνας. Και μέρος της ομορφιάς της παρά τους σύντομους καύσωνες, που δεν έρχονταν κάθε χρόνο. Πλέον είναι ζήτημα άμεσης προτεραιότητας μια δραστική μεταβολή του μοντέλου που χτίζεται η πόλη. Οκταώροφες, όμως, πολυκατοικίες σε πολλά προάστια και γειτονιές χτίζονται διαρκώς σε μικρά οικόπεδα, κλείνοντας τον αέρα σε παλαιότερες πολυκατοικίες. Οι πρασιές καταργήθηκαν για να γίνουν πάρκινγκ. Η αγάπη για τα δέντρα δεν είναι γενικευμένη. Οι περισσότεροι Ελληνες θέλουν πλακόστρωτα μπροστά στα σπίτια και στα μαγαζιά τους. Η φροντίδα των δέντρων από τις υπηρεσίες των δήμων είναι απογοητευτική.
Αν περπατήσει κανείς σε οποιαδήποτε περιοχή της Αθήνας, θα δει πως αύριο κιόλας θα μπορούσαν να φυτευτούν χιλιάδες δέντρα, από ιδιώτες και δήμους.
Η θάλασσα από τσιμεντένιες ταράτσες είναι το άλλο τεράστιο πρόβλημα της Αθήνας. Ας δούμε τη διεθνή εμπειρία και ας θεσπίσουμε κίνητρα για επιστρώσεις με νέα υλικά, για κεραμοσκεπές και φυτεύσεις. Εχουμε αργήσει πολύ. Πάρα πολύ.
