Πολύς λόγος γίνεται για την έναρξη συνομιλιών με την Τουρκία. Στόχος του έξυπνου κράτους είναι η διασφάλιση της ευτυχίας των πολιτών του. Για την πραγμάτωση ενός τέτοιου στόχου το κράτος οφείλει να είναι οικονομικά εύπορο, με αταλάντευτη εθνική ενότητα, αποδοτική γραφειοκρατία και σύγχρονους μηχανισμούς σκληρής και ήπιας ισχύος.
Τι σχέση έχουν όλα τα παραπάνω θέματα της θεωρίας των διεθνών σχέσεων με το σημερινό σημείωμα; Σε δημόσιες τοποθετήσεις τους οι Ελληνες πλοιοκτήτες επισημαίνουν πως η ναυτοσύνη στην Ελλάδα περνάει βαθιά κρίση. Οι Ελληνες ναύτες και αξιωματικοί του Εμπορικού Ναυτικού αποτελούν δείγμα σπάνιο πλέον, παρόλο που οι πλοιοκτήτες επιθυμούν σφόδρα να εμπιστεύονται τα καράβια τους σε ελληνικά χέρια. Αν κάποιος θεωρήσει ότι το συγκεκριμένο έλλειμμα οφείλεται σε χαμηλούς μισθούς, θα οδηγηθεί σε λάθος συμπέρασμα. Οι μισθοί είναι υψηλότατοι για ναύτες και αξιωματικούς, ενώ έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι πλοιοκτήτες τείνουν να εμπιστεύονται τους ανθρώπους αυτούς σε θέσεις ευθύνης στους ομίλους τους έπειτα από μια επιτυχημένη καριέρα στη θάλασσα.
Ο βασικός λόγος που το έλλειμμα υφίσταται είναι γιατί το «ελληνικό όνειρο» εδώ και πολλές δεκαετίες εγκλωβίζεται σε ένα ετεροχρονισμένα αυτοαναφορικό πληθωρικό τουριστικό μοντέλο. Σαν μανιτάρια ξεπετάγονται κάθε χρόνο νέα ξενοδοχεία, νέα beach-bar, νέα εστιατόρια σε νησιά, αλλά και στην ηπειρωτική χώρα, σε σημείο κορεσμού. Η τουριστική υπερπροσφορά δημιουργεί αλλοίωση της αρχιτεκτονικής παράδοσης των τουριστικών περιοχών, περιβαλλοντική φθορά και κοινωνικό αποσυντονισμό. Χιλιάδες νέοι θα δουλέψουν «καλοκαιρινή σεζόν» σε συνθήκες που σε αρκετές των περιπτώσεων είναι μη ανεκτές και τον χειμώνα θα μπουν στο ταμείο ανεργίας περιμένοντας την έναρξη του επόμενου καλοκαιρινού κύκλου. Η διαδικασία αυτή, όχι μόνο δεν δημιουργεί συνειδητότητα καριέρας, αλλά οδηγεί σε υπερπροσφορά εποχικών φθηνών εργατικών χεριών για τις επιχειρήσεις του κλάδου, που εξαιτίας της εποχικής τους σχέσης με τον τουρισμό εμφανίζουν έλλειμμα εκπαίδευσης, με αποτέλεσμα η λειτουργία τους να απέχει από τον επαγγελματισμό που απαιτείται για μια χώρα που έχει βαφτίσει τον τουρισμό της ως «βαριά βιομηχανία».
Ο ελληνικός τουρισμός, φευ, δεν είναι στο επίπεδο που απαιτείται για μια χώρα που προσδοκά τα μέγιστα απ’ αυτόν. Το χαμηλό επίπεδο υπηρεσιών, το επιβαρυμένο φυσικό περιβάλλον και η υπερκοστολόγηση υπηρεσιών και καταλυμάτων έχει πλέον οδηγήσει τον κλάδο στα δίχτυα του «ισπανικού συνδρόμου», δηλαδή μικρομεσαίο οικονομικά επίπεδο τουριστών, με ολιγοήμερα πακέτα προσφορών, που οικοδομούν γενικευμένη τάση μετριότητας για το ελληνικό τουριστικό προϊόν διεθνώς. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κάποιος το ρευστό γεωστρατηγικό περιβάλλον που βιώνει η χώρα, με μια κρίση να είναι ικανή να δημιουργήσει κύμα ακύρωσης κρατήσεων, αλλά και τη συχνότητα των περιβαλλοντικών κρίσεων, τότε γίνεται κατανοητό πως πρέπει να λάβουμε τη μεγάλη απόφαση της αλλαγής πορείας για το αναπτυξιακό μας μοντέλο.
Τα «Ξύλινα Τείχη» της χώρας ήταν και είναι η ναυτιλία μας. Και προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουμε να «σπρώξουμε» τους νέους, όχι με την εμμονή της μονοθεματικότητας, αλλά στο πλαίσιο του αναπτυξιακού πλουραλισμού. Οι υψηλοί μισθοί και το επίπεδο εκπαίδευσης, καθώς και η δυναμική μιας λαμπρής καριέρας προσφέρουν ένα ρεαλιστικά καλύτερο μέλλον στους νέους της χώρας, αλλά και τη δυνατότητα στην Ελλάδα να παράγει μίκρο και μάκρο οικονομική προοπτική.
Για να γίνει όμως αυτό εφικτό η πολιτεία οφείλει να αναψηλαφήσει τη σχέση της με τους Ελληνες πλοιοκτήτες. Η δυναμική της προσφοράς τους προς τη χώρα υπερβαίνει τη διάσταση της συμβατικής σχέσης και εισέρχεται στο επίπεδο του στρατηγικού αρωγού. Η πολιτεία οφείλει να καταστήσει σαφές, πρωτίστως στους ίδιους τους πλοιοκτήτες, πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος τους στην ενίσχυση της οικονομίας και στο μπόλιασμα της νεολαίας μας με τις αξίες αλλά και τις προοπτικές που γεννά η μακραίωνη παράδοση της ελληνικής ναυτοσύνης. Ας διατηρήσει η πολιτεία την υψηλή εποπτεία και ας δώσει ωφέλιμο χώρο στους Ελληνες πλοιοκτήτες να ανακαλύψουν ξανά τα ηθικά οφέλη, αλλά και τα οικονομικά ανταποδοτικά πλεονεκτήματα της επανασύνδεσής τους με τον τιμητικό ρόλο των μεγάλων ευεργετών. Παράλληλα, ας τοποθετηθεί στην υψηλή στρατηγική του κράτους ο στόχος της αύξησης του ελληνικού εμπορικού στόλου έπειτα από διεξοδικό διάλογο με τους Ελληνες πλοιοκτήτες. Μέσω της αναβίωσης της εμπορικής ναυτιλίας η εθνική μας οικονομία θα ενισχυθεί, η κοινωνία θα αφυπνισθεί από την πολυετή χαύνωση που δημιούργησε η οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας, ενώ ακόμη και ο ελληνικός τουρισμός θα ανασάνει από την εταιρική αποσυμφόρηση και την παραμονή στον χώρο των επαγγελματιών υψηλού επιπέδου και ανάλογων επενδύσεων που σέβονται το περιβάλλον και το προϊόν που προσφέρουν.
Στο τέλος της ημέρας, για να κοιτάξουμε στα μάτια τον απέναντι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πρέπει να πατάμε γερά στα πόδια μας ως κράτος. Τα «Ξύλινα Τείχη», η εμπορική ναυτιλία, οι άνθρωποι και οι δομές της προσφέρουν την προοπτική που τόσο χρειαζόμαστε ως κράτος και ως κοινωνία.
Ο κ. Σπύρος Ν. Λίτσας είναι καθηγητής Θεωρίας των Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
