Κοντεύουν 40 χρόνια που παρακολουθώ και σχολιάζω τα καμώματά μας και δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει κάτι τόσο εύστοχο όσο η πρώτη παράγραφος του προχθεσινού σχολίου του Παναγή Βουρλούμη («”Επιτελικό κράτος” με συγκεκριμένα μέτρα», «Η Καθημερινή», 13/8/2023). Γράφει: «Παλαιότερα, τους πιστούς στο Μεγάλο Μετέωρο τους ανέβαζαν με μαγγάνι. Οταν ρωτούσαν τον καλόγερο που το δούλευε κάθε πότε άλλαζε το σχοινί, απαντούσε “όταν σπάει”. Παρακολουθώντας τι συμβαίνει εδώ, διακρίνει κανείς μια ανάλογη ομοιομορφία στην αντιμετώπιση των λειτουργιών που είναι ευθύνη του κράτους».
Ο κ. Βουρλούμης επιστρατεύει τη μακρόχρονη εμπειρία και γνωστή οξυδέρκειά του προκειμένου να επισημάνει την ανάγκη συγκεκριμένων μέτρων για να αλλάξει κουλτούρα το Δημόσιο. Αυτό που με απασχόλησε περισσότερο, όμως, ήταν η σκέψη ότι η παραβολή του σχοινιού δεν αφορά μόνο το Δημόσιο – ή όπου οι υπεύθυνοι βολεύονται στην απραξία και μετά θρηνούν την ατυχία τους. Αφορά όλη την κοινωνία. Οχι μόνο πιστούς και καλόγερους που, εξ ορισμού, ευχαρίστως θέτουν εαυτούς στο έλεος του Θεού, αλλά και τους πολιτικούς, οικονομικούς παράγοντες (μεγάλοι και μικροί), συνδικαλιστές κ.ά., οι οποίοι θα όφειλαν να είχαν υιοθετήσει πιο ορθολογικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουν τις σημερινές προκλήσεις. Είμαστε πολλοί που τραβάμε το σχοινί μέχρι να σπάσει. Αναγκαζόμαστε να διαχειριστούμε τις συνέπειες της ήττας αντί να προλαβαίνουμε το κακό, αντί να εκτιμούμε και να συντηρούμε τα καλά τού χθες και τού σήμερα για να χτίσουμε το αύριο.
Η αλλαγή απαιτεί όχι μόνο συγκεκριμένα μέτρα αλλά και άλλη νοοτροπία. Ενα παράδειγμα απ’ αυτές τις ημέρες δείχνει πολλά. Στο ρεπορτάζ «Τι διατηρεί σε υψηλά επίπεδα τον πληθωρισμό», («Η Καθημερινή», 13/8/2023), η Δήμητρα Μανιφάβα παραθέτει ως βασικές αιτίες των υψηλών τιμών τα ακριβά αποθέματα (απ’ όταν οι τιμές ήταν υψηλότερες), τα κέρδη εταιρειών και τη δομή της εγχώριας αγοράς. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, σημειώνει ότι οι μισθοί αυξάνονται βραδύτερα απ’ ό,τι οι τιμές αγαθών, κυρίως τροφίμων. Το ρεπορτάζ επισημαίνει ότι παρά τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών, η ζήτηση δεν έχει καμφθεί στον βαθμό που οι εταιρείες θα αναγκαστούν να ρίξουν τις τιμές. Δεν λειτουργεί το αόρατο χέρι που, σύμφωνα με τον Ανταμ Σμιθ, ρυθμίζει τις τιμές βάσει της σχέσης προσφοράς – ζήτησης.
Γιατί, όμως, αυτό το χέρι πάντα παραμένει άπραγο εδώ; Ισως επειδή υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στο «χέρι του Θεού», είτε αυτό αφορά την τύχη («δεν ήρθε η ώρα μας») είτε την παρέμβαση της πολιτικής μέσω επιδομάτων, διαγραφής αδικημάτων και χρεών κ.ά. Ισως, όμως, επειδή πιστεύουμε ότι οι ίδιοι και τα παιδιά μας δεν κινδυνεύουμε από τη φτώχεια ή από το ερχόμενο τρένο. Ετσι, εκπλησσόμαστε από το αυτονόητο: κοινωνία που αφήνει τα πράγματα στην τύχη, που δεν φροντίζει η επόμενη μέρα να είναι καλύτερη για όλους, εξαρτάται όλη από φθαρμένα σχοινιά.
