Το 2000, είχε επισκεφθεί τη σχολή μου ο Αλέξης Παπαχελάς. Αφού μας μίλησε για τη δημοσιογραφία και τη διεθνή σκηνή, μας ζήτησε να του κάνουμε ερωτήσεις. Ακολούθησε η απόλυτη σιωπή στην αίθουσα. Του έκανα τότε την πρώτη ερώτηση, για να… σπάσω τον πάγο. Του ζήτησα απλώς να επεξηγήσει κάτι που είχε ήδη αναφέρει. Εβγαλε κάποιες πληροφορίες, που τροφοδότησαν τη συζήτηση, η οποία πήρε τον δρόμο της.
Ενας δημοσιογράφος μάλλον έχει διαλέξει λάθος επάγγελμα εάν δεν έχει διαρκώς ερωτήσεις. Μερικές φορές, όσο λιγότερο γνωρίζεις το θέμα, τόσο το καλύτερο. Δεν παίρνεις τίποτα ως δεδομένο κι έτσι οδηγείς τον συνομιλητή σου να αναλύσει σύνθετες ιδέες με απλούς όρους.
Μια προσέγγιση αρέσκεται στις φαινομενικά έξυπνες, συχνά εξυπνακίστικες, ερωτήσεις, που θέτουν τελικά τον δημοσιογράφο στο επίκεντρο. Αποσκοπούν στο να διαφημίσουν τη σοφία και το πνεύμα του ή, έστω, να καταδείξουν ότι βρίσκεται στο ίδιο γνωστικό επίπεδο με τον συνομιλητή του. Ομως, αυτό δεν είναι κάτι που αφορά την κοινή γνώμη.
Ο δημοσιογράφος είναι εργάτης της ενημέρωσης. Ιδανικά, απευθύνεται σε προσωπικότητες που έχουν πραγματική αξία για το κοινό και ρουφάει σαν σφουγγάρι ό,τι καλύτερο μπορεί από εκείνες. Πρωταγωνιστής οφείλει πάντα να είναι ο συνεντευξιαζόμενος· όχι κάποιος νάρκισσος δημοσιογράφος.
Οι απλές ερωτήσεις φαίνονται εκ πρώτης όψεως «χαζές» ερωτήσεις. Είναι, όμως, ο πιο έξυπνος τρόπος για να αντλήσεις ουσιαστικές πληροφορίες από ακαδημαϊκούς, αξιωματούχους, οικονομολόγους και κάθε λογής ειδήμονες. Συγχρόνως, παρέχεις έτσι μεγαλύτερο κίνητρο στον αναγνώστη να παρακολουθήσει τη συζήτηση. Αφού του έχεις δώσει να καταλάβει ότι οι πτυχές ενός θέματος δεν είναι αυτονόητες και πως μια συνέντευξη δεν απευθύνεται απλώς σε ειδικούς και τεχνοκράτες. Εμπλέκεις περισσότερο στην ενημέρωση τον μέσο πολίτη.
Σε κάθε δημοσιογράφο τού αρέσει να ακούει από τον συνομιλητή του ότι έκανε μια έξυπνη ερώτηση. Και ας γνωρίζει ότι πολλές φορές δέχεται το κομπλιμέντο από ευγένεια ή και για δημόσιες σχέσεις. Η απλή ερώτηση, ωστόσο, είναι αυτή που στη συνέχεια οδηγεί σε μία ακόμη καλύτερη ερώτηση και απάντηση. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα πιο δημοφιλή άρθρα στη σύγχρονη δημοσιογραφία είναι αυτά που εξηγούν ένα θέμα στην πλήρη του διάσταση: τα λεγόμενα explainers.
Στο τέλος της ημέρας, το πού θα εστιάσει ο δημοσιογράφος με τις ερωτήσεις του είναι ζήτημα ποιότητας της δημοκρατίας. Θα είναι αποτελεσματικός μόνο αν είναι ουσιαστικός. Θα είναι χρήσιμος μόνο αν είναι ταπεινός και πρακτικός. Επομένως, απλές και ανοιχτές ερωτήσεις. Για ειλικρινείς και χρήσιμες απαντήσεις.
