Αντιγράφω από τα Φύλλα Ημερολογίου του Ιωνος Δραγούμη, Ιούλιος του 1915. «Τι αξιοθέατο τέλος πάντων βρίσκονταν στην εκκλησία – την Μητρόπολη; Και από τα παραδρόμια όλο και μπουκάριζε κόσμος σα διαδήλωση, μα προπάντων γυναικόπαιδα. Ρώτησα έναν αστυφύλακα. “Παν να προσκυνήσουν την Παναγία της Τήνου” μου έκαμε… Και σκέφθηκα πως η θαυματουργή αυτή Ευαγγελίστρια είχε σώσει το Βασιλιά από το Χάρο και την προσκυνούσαν και γι’ αυτό, αλλά και προπάντων για να τους φυλάξει, να τους γιατρέψει ή να τους σώσει και αυτούς που προσκυνούσαν, η Μεγαλόχαρη…». Η ίδια σκηνή επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο στην Τήνο. Συνάνθρωποί μας συνωστίζονται για να κλίνουν την κεφαλή της απελπισίας τους στην εικόνα της Μεγαλόχαρης, η οποία πιστεύουν ότι μπορεί να ακούσει τον πόνο τους και να τους συντρέξει. Ορισμένοι από εμάς τους αντιμετωπίζουμε αφ’ υψηλού. Δεν είμαστε στη θέση τους και δεν μπορούμε να αντιληφθούμε ποια δύναμη ψυχής τούς οδηγεί να ανεβαίνουν γονατιστοί το κλιμακοστάσιο, επειδή «προσμένουν ίσως κάποιο θάμα». Και εννοείται, η υπερβάλλουσα αλαζονεία μας μας οδηγεί να ταυτίσουμε τη δική τους πίστη και την απελπισία με όσους αντιδρούν στις νέες ταυτότητες «με το χάραγμα του Σατανά», όπως αντέδρασαν στα εμβόλια. Μπορεί πολλοί απ’ αυτούς να ταυτίζονται. Ομως, εμείς οι υπόλοιποι οφείλουμε να κάνουμε τη διάκριση. Δυσκολευόμαστε διότι ο ορθολογισμός μας μας οδηγεί να ταυτίσουμε την ανάγκη του πιστού να πιστέψει με την παράνοια. Αλλο η πίστη, άλλο η παράνοια. Η Εκκλησία οφείλει να προσδιορίσει τα όρια. Δόξα τω Θεώ, η ορθόδοξη παράδοση διαθέτει άφθονα πνευματικά εργαλεία για να το καταφέρει.
Τις ημέρες αυτές, πολλοί σπεύδουν να ανανεώσουν τις ταυτότητές τους «παλαιού τύπου» για να γλιτώσουν από το χάραγμα. Είναι οι ίδιοι που στη δεκαετία του ’90 αντιδρούσαν στις τότε νέες ταυτότητες, που τώρα είναι παλιές, επειδή δεν ανέγραφαν το θρήσκευμα. Επικεφαλής της εκστρατείας ήταν ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, ο μακαριστός Χριστόδουλος. Και τώρα υπερασπίζονται τις ταυτότητες που μάχονταν τότε. Πώς αλλιώς μπορείς να ορίσεις την παράνοια; Συνωστισμός στα αστυνομικά τμήματα, αντί για τις εκκλησίες. Τα δύο πρόσωπα της πίστης είναι διακριτά. Από τη μια το τραγικό της, ο απελπισμένος που απευθύνεται στη θεϊκή δύναμη προσδοκώντας να τον συνδράμει εκεί όπου η ανθρώπινη δύναμη έχει αποτύχει. Αυτό δεν μπορείς παρά να το σεβαστείς. Από την άλλη το κωμικό της, αυτός που νομίζει ότι ο κόσμος έχει συνωμοτήσει για να παρακολουθεί την κάθε κίνησή του. Από τη μία, η ταπεινότητα του πιστού που αναγνωρίζει μια δύναμη, η οποία ξεπερνάει τις δικές του. Από την άλλη, ο ναρκισσισμός του παρανοϊκού, που νομίζει ότι όλος ο κόσμος ασχολείται με τον μικρόκοσμό του.
