Η μέγιστη σημερινή απειλή έχει όνομα: μεγα-πυρκαγιά. Απείκασμα της κόλασης, ομοίωμα του ολέθρου. Η απαρίθμηση από τους επαΐοντες των πρωτόγνωρων τρόπων συμπεριφοράς των μεγα-πυρκαγιών και η ομολογία της δυσκολίας να κατασταλούν με τα παραδοσιακά μέσα, τρομάζουν. Ή αναισθητοποιούν – αυτό που διαρκώς επαναλαμβάνεται τείνει να μετατραπεί σε κοινό τόπο. Ή, σπανιότερα, ωθούν με φόρα έξω από την οδό της καταστροφής. Σε πλέγματα διαφορετικών λύσεων, μετά το γιατροπόρεμα των ελλειμματικών υπαρχόντων. Διότι ένα ισχυρό σύνολο γνωστών μέτρων ενδέχεται να δαμάσει τη φωτιά πριν αυτή μετατραπεί σε μεγα-πυρκαγιά. Δηλαδή, εκείνη που κατακαίει 400.000 στρέμματα δασικής έκτασης και πλέον –στον Εβρο καρβούνιασαν 720.000 στρ.– καταβροχθίζει τη βλάστηση με παραλυτική σφοδρότητα (ένταση δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη που μπορεί να καταστείλει ένα Canadair), εξαπλώνεται ταχύτατα, υπερπηδά λίμνες, ποτάμια, αυτοκινητοδρόμους, αντιπυρικές ζώνες, γεννοβολά στροβίλους και «καταιγίδες» που εκτοξεύουν τη φωτιά χιλιόμετρα μακριά, ξεσπάει ακόμη και σε μη αναμενόμενες περιοχές, δεν κοπάζει τη νύχτα, που είναι πλέον το ίδιο ζεστή και ξηρή με την ημέρα, αλλάζει αιφνιδίως διευθύνσεις ακυρώνοντας σχέδια κατάσβεσης.
Η κλιματική κρίση είναι ο απόλυτος επιταχυντής των μεγα-πυρκαγιών. Ομως λειτουργεί ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ, όπου ξεπλένονται ανικανότητες, ανεπάρκειες, ανοργανωσιές, απρονοησίες. Η ελλιπής προετοιμασία έχει χαλκεύσει και σταθεροποιήσει τον έναν και μοναδικό απόλυτο ένοχο της μεγα-φωτιάς, την κλιματική αλλαγή. Που στην πραγματικότητα είναι η συνέπεια ανθρώπινων επιλογών, τακτικών, πρακτικών. Εν ολίγοις, της αφανιστικής υπερεκμετάλλευσης των πηγών της ζωής. Εχει αλλάξει, λένε οι επιστήμονες, η σχέση του ανθρώπου με τη φωτιά. Αυτός ξεμάκρυνε όχι μόνο από το δάσος, αλλά και από τους προαιώνιους τρόπους διαχείρισής της. Και αυτή ξέφυγε από τον έλεγχό του. Πλέον δεν πολεμιέται μόνο με πιο ενισχυμένα τα συνήθη όπλα: τον καθαρισμό ή την ελεγχόμενη καύση της ξερής εύφλεκτης ύλης – χρειάζεται οι αγρότες να επιστρέψουν στην ύπαιθρο (περισσότερο πλήττονται οι αγροτικές περιοχές, όπου καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά μείωσης πληθυσμού). Δεν αρκούν οι περιπολίες με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, η γεωπαρατήρηση, τα υπολογιστικά μοντέλα πρόγνωσης της εκδήλωσης εστιών, οι χάρτες επικινδυνότητας – χρειάζονται ειδικές πολιτικές επιτόπιας προστασίας των εθνικών δρυμών και των προστατευόμενων περιοχών, αφού καίγονται· το δάσος της Δαδιάς, ο εθνικός δρυμός της Πάρνηθας, τα εθνικά πάρκα των Σιέρα ντε λα Κουλέμπρα (Ισπανία), Σέρα ντα Εστρέλα (Πορτογαλία), Λαντ ντε Γκασκόν (Γαλλία), Γέλοουστοουν (ΗΠΑ). Στοιχειώδες αντανακλαστικό είναι οι εκκενώσεις και πρωταρχική άμυνα οι ισχυρότερες δυνάμεις πυρόσβεσης, τα άρτια οργανωμένα επιχειρησιακά κέντρα για τον ταχύ συντονισμό των μονάδων, η γρήγορη ανάπτυξη κλιμακίων πριν δραπετεύσει η φωτιά… Ομως δεν φτάνουν. Χρειάζεται να μετριαστούν όσα χιλιοειπωμένα προετοίμασαν την κρίση, οι άνθρωποι να εκπαιδευθούν, να θωρακιστούν έναντι της νέας υπαρξιακής κρίσης – του φλεγόμενου πλανήτη.
Η κλιματική αλλαγή λειτουργεί ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ, όπου ξεπλένονται ανικανότητες, ανεπάρκειες, ανοργανωσιές, απρονοησίες.
Περισσότερες από 5 εκατ. σοβαρές δασικές πυρκαγιές εκδηλώνονται κάθε χρόνο στη Γη. Ο ΟΗΕ εκτιμά πως θα αυξηθούν κατά 14% έως το 2030, 30% έως το 2050 και 50% έως το 2100. Η αύξηση προβλέπεται να είναι μεγαλύτερη στη Μεσόγειο, όπου η υπερθέρμανση εξελίσσεται 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο.
Οι πυρκαγιές προηγούνται του ανθρώπου, ξεσπούν από τότε που υφίστανται φυτά στον πλανήτη, 400 εκατ. χρόνια πριν. Οπου υπάρχει ζωή, υπάρχει και φωτιά. Οι πρόγονοί μας γνώριζαν τα περίπλοκα μονοπάτια και τις συνέπειές της. Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι η ιστορία της φωτιάς, αλλά αυτό δεν το αντιλαμβανόμαστε σήμερα. Ο ηλεκτρισμός παρέχει φως και ενέργεια καθαρά και αθόρυβα. Οι καύσεις συντελούνται μέσα σε λέβητες και μηχανές εσωτερικής καύσης απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα τα αρχαία αποθέματα άνθρακα, αφού η φωτιά καταβροχθίζει εκεί αθέατα όχι χόρτα, θάμνους και δέντρα, αλλά τ’ απολιθωμένα φυτά που εγκλωβίστηκαν στα έγκατα της Γης δεκάδες εκατομμύρια χρόνια πριν. Η φωτιά έγινε κάτι ξένο και εχθρικό. Κι όπου οι φλόγες ξεπηδούν σπάνια, η βιομάζα που άλλοτε καιγόταν ελεγχόμενα, αντ’ αυτού συσσωρεύεται και μετατρέπεται σε «πυρίτιδα» που ανάβει σε ανοίκεια και αφρόντιστα τοπία ατιθάσευτες πυρκαγιές.
Ενα πρώτο βήμα προόδου θα ήταν να αποδεχθούμε ότι κύριος υπαίτιος της μεγα-πυρκαγιάς είναι το άλλοτε πυρόφιλο είδος μας.
