Πριν από λίγες ημέρες, πλημμύρισε το αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης κι έκλεισε για μία ημέρα. Οταν το διάβασα δεν το πίστευα. Προχθές, έπεσαν τα συστήματα εναέριας κυκλοφορίας στη Βρετανία, γεγονός που έφερε την ταλαιπωρία σε εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο, διότι συμπαρέσυραν και τα συστήματα άλλων χωρών. Και δεν θα αναφερθώ στις πυρκαγιές στη Χαβάη, στον Καναδά, στην Ισπανία, γιατί αυτά είναι γνωστά. Από τα ρεπορτάζ πληροφορούμαι πως σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι ταλαιπωρημένοι πολίτες δεν αναφώνησαν με οργή «πού είναι το κράτος» και τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν πολιτικοποίησαν αυτά τα γεγονότα. Φαίνεται ότι τα θεώρησαν δυσάρεστα μεν, αλλά από αυτά που τυχαίνουν. Πιθανόν στις πιο προηγμένες χώρες το φαινόμενο της υπερπολιτικοποίησης να θεωρείται ξεπερασμένο, διότι είναι αντιπαραγωγικό. Δεν βοηθάει στη λύση των προβλημάτων. Σε αυτά τα κράτη, πρώτα φροντίζουν να λύσουν το πρόβλημα που προέκυψε και μετά να αναζητήσουν τις ευθύνες, χωρίς κραυγές και ανέξοδες ρητορείες.
Με δεδομένη την κρατική ανεπάρκεια σε πολλούς τομείς, οι Ελληνες πολίτες θα πρέπει να είναι διπλά προσεκτικοί στο τι κάνουν.
Ναι, αλλά ο Γερμανός ή ο Βρετανός ή ο Καναδός πολίτης γνωρίζει ότι έχει κράτος από τις καθημερινές υπηρεσίες που του παρέχει στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην ασφάλεια, στον σεβασμό των νόμων, με τρόπο επαρκέστατο. Συνεπώς, το απρόοπτο και τυχαίο γεγονός που δεν αντιμετωπίστηκε επιτυχώς, δεν αποτελεί αφορμή για να εκφράσουν οι πολίτες αυτών των χωρών τη δυσαρέσκειά τους προς το κράτος τους. Στην πατρίδα μας, τι συμβαίνει; Οι πολίτες είναι ικανοποιημένοι από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο κρατικός μηχανισμός τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους; Ή, να το θέσω διαφορετικά: Πόσα από τα καθημερινά τους προβλήματα δεν οφείλονται στις αβελτηρίες του ελληνικού κράτους; Αρα, είναι δικαιολογημένη η δυσπιστία τους απέναντί του και η οργή τους για τις φυσικές καταστροφές που προκαλούνται. Είναι δικαιολογημένη η κραυγή τους «πού είναι το κράτος;».
Αυτή είναι η μία όψη της αλήθειας. Πάντα, όμως, η αλήθεια έχει πολλές όψεις. Ετσι, ως αντίλογο, υποστηρίζω πως οι Ελληνες πολίτες θα πρέπει να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους με δεδομένη την ανεπάρκεια, σε πολλούς τομείς, του ελληνικού κράτους. Να είναι διπλά και τριπλά προσεκτικοί στο τι κάνουν και στο πώς κινούνται. Θα πρέπει, δηλαδή, να έχουν αυξημένο το αίσθημα της ατομικής ευθύνης, αν δεν θέλουν να βρίσκονται μπροστά σε δυσάρεστα απρόοπτα, που πολλές φορές οι ίδιοι προκάλεσαν. Γνωρίζω πως αυτά είναι αντιδημοφιλή σε μια κοινωνία που είναι διαπαιδαγωγημένη, μετά τη Μεταπολίτευση, με το αξίωμα ότι υπάρχει μόνο κοινωνική ευθύνη, υποβαθμίζοντας την ατομική. Είναι αντιδημοφιλή γιατί ο μέσος πολίτης απαιτεί να έχει τον προσωπικό του πυροσβέστη, αστυνομικό, τροχονόμο, γιατρό και πάει λέγοντας. Εχει απαιτήσεις χωρίς ποτέ να αναρωτηθεί για τις δικές του ευθύνες και υποχρεώσεις. Γκρινιάζει και διαμαρτύρεται, αν και γι’ αυτό που γκρινιάζει και διαμαρτύρεται πολλές φορές είναι και αυτός συνυπεύθυνος.
