Τσακισμένος από τύψεις, ο Οπενχάιμερ κάθεται απέναντι από τον Τρούμαν στο Οβάλ Γραφείο. «Κύριε πρόεδρε», εξομολογείται. «Νιώθω ότι έχω αίμα στα χέρια μου». Ο Τρούμαν βγάζει το λευκό μαντιλάκι που έχει στο πέτο και το προσφέρει, μάλλον σαρκαστικά, στον «μάστορα» της ατομικής βόμβας για να σκουπιστεί. Καθώς ο Οπενχάιμερ φεύγει από το γραφείο, ο πρόεδρος, που διέταξε δις τη χρήση της βόμβας, ακούγεται να λέει στον υπουργό του: «Μη μου τον ξαναφέρετε εδώ αυτόν τον κλαψιάρη».
Η ταινία βασίζεται σε μια βιογραφία που χρίζει τον Οπενχάιμερ «Αμερικανό Προμηθέα». Και η ιστορία εστιάζει όντως σε αυτό που ο φιλόσοφος Γκίντερ Αντερς (1902-1992) περιέγραψε ως ενοχή του Προμηθέα. Ο τιτάνας δωρίζει τη φωτιά στους θνητούς, χωρίς να μπορεί να προβλέψει τις καταστροφικές συνέπειες του δώρου. Ο Οπενχάιμερ φανταζόταν ότι η γνώση που διοχέτευσε στο Μανχάταν Πρότζεκτ θα οδηγούσε στη δημιουργία ενός όπλου τόσο φοβερού, ώστε μόνη η ύπαρξή του θα αποθάρρυνε πλέον κάθε ιδέα πολέμου. Η δυνατότητα του ολέθρου θα εξασφάλιζε την ειρήνη. Και αυτή αποδείχτηκε προσδοκία μιας διάνοιας όχι και τόσο «προμηθούς».
Είναι δύσκολο να μη δει κανείς το φιλμ –όπου ο τρόμος για τη συντέλεια του κόσμου αναπαρίσταται παράδοξα μέσω μιας νερωνικής φαντασμαγορίας πυρός– σαν αλληγορία για την οικολογική καταστροφή. Ο άνθρωπος δεν ελέγχει τις δυνάμεις που εξαπέλυσε. Η τεχνολογία τού ξέφυγε. Ο Προμηθέας θα έπρεπε να ντρέπεται.
«Αυτό που θεωρούμε ως σύγχρονο πολιτισμό», γράφει ο Πέτερ Σλοτερντάικ στο τελευταίο του βιβλίο (Die Reue des Prometheus), «είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα δασικών πυρκαγιών». Καίμε τα απολιθωμένα και ρευστοποιημένα υπολείμματα αρχαϊκής φυτικής ύλης που αρχίσαμε να εξορύσσουμε στη βιομηχανική εποχή. Καίγοντας άνθρακα και πετρέλαιο, καίμε τα θαμμένα αρχέγονα δέντρα. Με αυτή την έννοια, λέει ο Γερμανός στοχαστής, «η σύγχρονη ανθρωπότητα είναι ένας συνεταιρισμός εμπρηστών, που έβαλε φωτιά στα υπόγεια δάση και στους υπόγειους βάλτους». Κοιτώντας τον κόσμο μέσα από τους καπνούς των μηχανών και των εργοστασίων, μέσα από το «πυρονέφος» των κλιματικών ατυχημάτων, πώς να μη νιώθει τύψεις ο αφελής ευεργέτης του γένους των εμπρηστών;
Στη σκηνή του Οβάλ Γραφείου, ο Τρούμαν εκπροσωπεί τον πραγματισμό του ανθρώπου της δράσης· τον κυνισμό της εξουσίας. Ο μετανιωμένος Προμηθέας, που κάθεται απέναντί του, είναι η στοχαστική φωνή που ζητάει από την εξουσία να σταματήσει για λίγο τον χρόνο. Να βγει από τον χρονικό στρόβιλο της κυκλοθυμικής δημοκρατίας και να κοιτάξει τον ορίζοντα της Ιστορίας.
Αυτή είναι σήμερα η δυσκολία της εξουσίας στην κλιματική κρίση. Δεν μπορεί να σταματήσει και να σκεφτεί την κρίση, γιατί επείγεται να τη διαχειριστεί – επιχειρησιακά, στο πεδίο της καταστροφής, αλλά και πολιτικά, στο πεδίο της δικής της νομιμοποίησης. Ακούει τα focus groups. Και όχι τους «κλαψιάρηδες» τους επιστήμονες.
Προφίλ
To πρόβλημα δεν είναι να έχεις Ινσταγκραμ. Το πρόβλημα είναι να έχεις μόνο Ινσταγκραμ.
Μοναστήρια
Σε μία εβδομάδα, ο ΣΥΡΙΖΑ εκλέγει τον νέο του αρχηγό και σχεδόν θα το είχαμε ξεχάσει, αν δεν είχε προκαλέσει την περιέργεια για τη διαδικασία μια αναπάντεχη υποψηφιότητα της τελευταίας στιγμής. Γιατί; Είναι ο υποψήφιος τόσο συναρπαστικός; Ή είναι οι υπόλοιποι τόσο βαρετοί, ώστε να μοιάζει ενδιαφέρων ένας περαστικός; Την απάντηση δίνει ο σκανδαλισμός εκείνων των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ, που αποδύθηκαν σε μαζικούς εξορκισμούς, αντιμετωπίζοντας τον περαστικό σαν μιντιακό, καπιταλιστικό –ει μη και ατλαντικό– δολιοφθορέα. Αν το νέο «φρούτο» είναι τόσο ελαφρύ, όσο του καταμαρτυρούν· αν είναι μόνο ένα ψηφιακό προφίλ, που θα διαλυθεί μόλις το φωτίσει ο προβολέας της αληθινής πολιτικής, τότε προς τι ο πανικός; Ο πανικός μάλλον προκαλείται από την αδυναμία τους να παρακολουθήσουν οτιδήποτε ξεφεύγει από τον κόσμο της μεταπολιτευτικής Αριστεράς που τους έχει διαπλάσει. Θυμίζουν ολοένα και περισσότερο μοναστική κοινότητα, που αισθάνεται ότι την κυκλώνουν αιρετικοί και τελώνια. Λες και το κόμμα μπορεί να επιζήσει μόνο χάρη στην καθαρότητα του δόγματός του. Λες και μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει χωρίς να γοητεύει. Ο Τσίπρας, δηλαδή, γιατί πέτυχε, όταν πέτυχε; Χάρη στην αριστεροσύνη του;
