Κάθε ώρα απολογισμού που περνάει πολλαπλασιάζει τις κραυγαλέες καταστροφές, μεγεθύνει το μαρτύριο της απώλειας ανθρώπων, εστιών, καρπών του μόχθου, την ένταση των αγωνιών, το βάρος των συναισθημάτων. Δεν μας είναι κάτι ξένο οι πλημμύρες, ούτε εκείνες των ποταμών ούτε οι λεγόμενες αιφνίδιες. Ομως ό,τι άφησαν πίσω τους τα κύματα της τρομακτικής νεροποντής που ρήμαξε αρχικά την ορεινή Μαγνησία, το Πήλιο, τον Βόλο, τις Σποράδες, τη βόρεια Εύβοια, και έπειτα έπνιξε το Θεσσαλικό Κάμπο, τα χωριά της Καρδίτσας, των Τρικάλων, της Λάρισας, σβήνει κάθε άλλη μνήμη πλημμυρικού δράματος, και τη Μάνδρα και τα θρυλικά ξεσπάσματα του Κηφισού, του Ποδονίφτη, του Σαρανταπόταμου. Χωριά βυθισμένα στη λάσπη σηματοδοτούν το πέρασμα στην αστασία μιας διαφορετικής εποχής.
Το νερό που κινείται γρήγορα είναι κίνδυνος ακραίος. Οταν τρέχει με 2,7 μέτρα το δευτερόλεπτο –η πιο συνηθισμένη ταχύτητα νερού σε αιφνίδια καταιγίδα– σαρώνει τα πάντα. Ομως ενδέχεται να κινηθεί και με έως 4,6 μέτρα το δευτερόλεπτο δημιουργώντας συντεταγμένες συντέλειας. Η τρομακτική δύναμη του νερού είναι εγγεγραμμένη βαθιά στην ιστορική μνήμη. Σχεδόν όλοι οι πολιτισμοί φυλάσσουν στα αρχαϊκά βάθη τους ιστορίες κατακλυσμού, παραλλαγές του μύθου της διά του πνιγμού θεϊκής τιμωρίας του άπληστου ανθρώπινου γένους. Μύθοι για τις πλημμύρες στη Μεσοποταμία εμπεριέχονται στη λίστα των Σουμερίων βασιλέων και στο Επος του Γκιλγκαμές, η ιστορία της Κιβωτού του Νώε στο βιβλίο της Γένεσης, ο ινδουιστικός μύθος του Μανού στις Βέδες, οι εξιστορήσεις του Ωγυγίου κατακλυσμού (Βοιωτία) και των κατακλυσμών του Δευκαλίωνα (Θεσσαλία) και του Δαρδάνου (Αρκαδία) στην αρχαιοελληνική γραμματεία.
Ομως ο άνθρωπος δεν θέλει να αποδεχθεί ότι οι αιφνίδιες πλημμύρες που μετακινούν βράχους και κομμάτια γης, ξεριζώνουν δέντρα, γκρεμίζουν γέφυρες, δρόμους, σπίτια, παρασέρνουν φράχτες, στέγαστρα, αυτοκίνητα, ανοίγουν απρόσμενες διεξόδους, κατεβάζουν τόνους λάσπης, και τις ημέρες αυτές, πλην της Ελλάδας, έπνιξαν μέρη σε Τουρκία, Βουλγαρία, Ισπανία, Ιταλία, Σλοβενία, Αυστρία, Ρωσία, ΗΠΑ, Μεξικό, Φιλιππίνες, Χονγκ Κονγκ, είναι από τις φυσικές καταστροφές που με προληπτικά μέτρα δεν γίνεται να μετριαστούν. Και τις παλεύει με αναχώματα, αντιπλημμυρικά τοιχία, φράγματα, υπερχειλιστές, εκτροπείς νερού και λάσπης, αντλιοστάσια, κανάλια αποστράγγισης, φρεάτια, τεχνολογίες διαχείρισης ροών και φερτών υλικών έπειτα από προσομοιώσεις σφοδρών πλημμυρών με βάση αλγοριθμικά προγνωστικά μοντέλα σε αντίγραφα ευάλωτων περιοχών. Σε χώρες που υποφέρουν από συχνές πλημμύρες, ορισμένοι διαβλέπουν την περιχαράκωση των ποταμών σε σημείο που να μετατρέπονται από φυσικό πόρο σε τεχνολογικά ελεγχόμενο στοιχείο. Εικόνα από το μέλλον; Είναι αναπόφευκτο. Οι συνέπειες του ελέγχου της φύσης δείχνουν να θεραπεύονται με περισσότερο έλεγχο της φύσης. Ομως είναι έργο σισύφειο. Οπως έγραφε ο Οράτιος το 20 π.Χ., «Ακόμη κι αν διώξεις τη φύση με την τσουγκράνα, θα βρει τον τρόπο να επιστρέψει».
Στην κούρσα ελέγχου των επιπτώσεων του μεταβαλλόμενου κλίματος είμαστε τραγικά πίσω.
Για τον λόγο αυτόν επιστρατεύονται παράλληλα και άλλες, περισσότερο ήπιες λύσεις, που πηγαίνουν με τα «νερά» της φύσης. Οπως να δοθούν μεγαλύτερα «περιθώρια στο νερό» και σε αστικές περιοχές, να δημιουργηθούν «σπογγώδεις πολιτείες» (υφίστανται σε Κίνα και Νέα Ζηλανδία), όπου αδιαπέραστες επιφάνειες, τσιμεντένιες διαδρομές αντικαθίστανται με διαπερατά υλικά, πράσινες λωρίδες, συστοιχίες δέντρων και συγκοινωνούντα πάρκα που συλλέγουν τα πλεονάζοντα όμβρια ύδατα και τα απορροφούν σαν σφουγγάρι. Είναι ελάχιστες.
Φράγματα, αναχώματα, κανάλια υπήρχαν σε πόλεις και οικισμούς από τη Μινωική εποχή. Ομως δεν αρκούν ούτε αυτά ούτε τα υψηλότερα αναχώματα, οι μεγαλύτεροι αποχετευτικοί αγωγοί. Δηλαδή, οι βελτιώσεις με βάση την εμπειρία των περασμένων δεκαετιών κι όχι αυτό που καταφθάνει στη σημερινή Γη του μεταβαλλόμενου κλίματος και των άστατων μοτίβων βροχόπτωσης σε αυτή την άλλη Γη, την πλήρως μεταμορφωμένη στη μισή στεριανή της έκταση και καταδυναστευμένη από το «θερμοκήπιο» που ακόμη τροφοδοτούμε. Και το οποίο γεννάει παρατεταμένους καύσωνες, που με τη σειρά τους γεννούν αιφνίδιες, κατακλυσμιαίες νεροποντές.
Στις εναντίον τους οχυρώσεις βραδυπορούμε. Και ο κίνδυνος διαρκώς θα περισσεύει όσο η ανάπτυξη «δεν κοιμάται με τον εχθρό», δηλαδή δεν συμβαδίζει με αναθεωρημένες προσεγγίσεις, με ριζοσπαστικές αντιπλημμυρικές πρακτικές. Κάθεσαι μπροστά σε ένα γαλήνιο τοπίο και είναι δύσκολο να φανταστείς την καταστροφή του. Και όμως, η φαντασία είναι αυτό που απαιτεί η απρόβλεπτη χαοτική εποχή.
