Ο Αντόνιο Γκουτέρες προειδοποιεί κάθε τόσο με αμείωτη ένταση: «Η κλιματική κατάρρευση άρχισε». Πολύ πρόσφατα, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ επανέλαβε ότι «το κλίμα μας καταρρέει πιο γρήγορα απ’ αυτό που θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε, με ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα τα οποία πλήττουν όλες τις γωνιές του πλανήτη». Τέλη Ιουλίου, είχε και πάλι αναφερθεί στην τρομακτική ταχύτητα των μεταβολών που μας βρίσκει απροετοίμαστους. «Οι συνέπειες είναι σαφείς και τραγικές: παιδιά παρασύρονται από τις βροχές των μουσώνων, οικογένειες τρέχουν να σωθούν από τις φλόγες, εργάτες καταρρέουν από την καυτή ζέστη».
Είχαμε συνηθίσει στις κάθε είδους «προφητείες» που απασχολούσαν για λίγες ώρες ή, έστω, ημέρες τον πλανήτη, παρακάμπτονταν ως κινδυνολογίες (κάποιες, πράγματι, ήταν) και ο καιρός περνούσε με λίγους ανήσυχους (επιστήμονες κυρίως) και συντριπτικά πολλούς εφησυχασμένους, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γης. Ωσπου οι καταστροφές έγιναν σχεδόν καθημερινότητα. Αν δεν τις βιώνουμε οι ίδιοι, τις παρακολουθούμε να συμβαίνουν σε άλλες χώρες. Και οι εικόνες μοιάζουν πια, τραγικά, μεταξύ τους. Ο φωτογραφικός φακός αποτυπώνει χειμάρρους από λάσπη, τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη στεριά και στη θάλασσα να χάνεται, αυτοκίνητα και κορμούς δέντρων σε ανεξέλεγκτη πορεία, ανθρώπους σε απόγνωση να μην ξέρουν πώς και τι να προστατέψουν, βάρκες να διασχίζουν λεωφόρους, τα ανθρώπινα σώματα βυθισμένα έως τη μέση, σχεδόν, στο νερό, πυροσβέστες και εθελοντές να προστρέχουν σε πλημμύρες και σε φωτιές. Από τις καμένες εκτάσεις στις επιπλέουσες πόλεις. Στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Αμερική, στον Καναδά.
Πριν από ένα χρόνο, ο βραβευμένος Βρετανός φωτογράφος Γκίντιον Μέντελ, που είχε βρεθεί στην Εύβοια, τον Αύγουστο του ’21, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά, για να καταγράψει αυτό που απέμεινε στη φύση και στις ζωές των κατοίκων, δεν μπορούσε να απεμπλακεί συναισθηματικά από ό,τι είδε. Αυτή είναι και η δουλειά του, εξάλλου, να φωτογραφίζει τους ανθρώπους μετά την καταστροφή. Τους ζητάει να μείνουν ακίνητοι. Είτε βρίσκεται σε μια καλύβα στο Μπανγκλαντές είτε σε ένα εντυπωσιακό σε μέγεθος σπίτι στο Τέξας, η πλημμύρα ή η φωτιά ενοποιούν τη φύση του βλέμματος («Κ», 4/7/2022).
Τι είδους άνθρωποι γινόμαστε μέσα σε αυτό το όλο και πιο απρό- βλεπτο και λιγότερο φιλικό περιβάλλον;
Παρακολουθούμε άναυδοι την καταιγιστική συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων. Το Διαδίκτυο αναπαράγει πληθωρικά, βίντεο και ειδήσεις, σε ροή 24ώρου. Είτε συμβαίνει στη χώρα μας είτε αλλού. Εξοικειωνόμαστε ή συνετιζόμαστε; Γινόμαστε περισσότερο κυνικοί ή προνοητικοί; Πιο ευαίσθητοι ή περισσότερο τρομαγμένοι, θυμωμένοι, αισθανόμαστε όλο και πιο μόνοι και απροστάτευτοι μέσα σε κρατικές δομές που δυσκολεύονται πολύ (αν δεν αδυνατούν) να αντεπεξέλθουν στα προβλήματα που διογκώνονται; Τι είδους άνθρωποι γινόμαστε μέσα σε αυτό το όλο και πιο απρόβλεπτο και λιγότερο φιλικό περιβάλλον; Κανείς δεν μπορεί πλέον να ισχυριστεί ότι είναι «αθώος», ότι δεν γνωρίζει ή δεν μπορεί να αναλογιστεί τις συνέπειες, άμεσες, κυρίως, αλλά και μελλοντικές – πιο δύσκολο το δεύτερο, καθώς τεχνολογία και επιστήμη χαράσσουν τις δικές τους, παράλληλες, διαδρομές.
Πώς θα μετασχηματιστεί η ανησυχία σε δημιουργία; Οι διέξοδοι της τέχνης είναι θεραπευτικές, αλλά δεν επαρκούν. Σε αυτόν τον ιδιότυπο πόλεμο χάνονται περιουσίες, διαλύονται ζωές, δάση εξαφανίζονται, ζώα πεθαίνουν, χλωρίδα και πανίδα μεταβάλλονται ραγδαία. Η οικονομική στήριξη από την πολιτεία είναι, προφανώς, αναγκαία, όμως δεν επαρκεί από μόνη της. Η ζωή μας ανασχεδιάζεται, πλέον, ερήμην μας, σε διαφορετικές βάσεις, που σημαίνει μετατοπίσεις στις συνήθειες, στις επιλογές, στις μετακινήσεις, στον τρόπο σκέψης και δράσης. Η κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη, ο ψύχραιμος δημόσιος διάλογος φέρνουν συγκλίσεις και οι συγκλίσεις δημιουργούν στηρίγματα.
Πώς αλλιώς θα αφομοιώσουμε το διαρκώς έκτακτο, ψυχή τε και σώματι, και θα το εντάξουμε στην καθημερινότητά μας; Είναι ένα μικρό, στέρεο, βήμα σε ένα έδαφος σαθρό και ολισθηρό.
