Ανάμεσα στα πολλά που χρειάζεται η χώρα είναι και ένα σχέδιο ανάταξης της φυσιογνωμίας των αστικών κέντρων. Μπορεί να ακούγεται ήσσονος σημασίας, σε σχέση με τα προφανώς μείζονα που έχουν τον χαρακτήρα του επείγοντος, όμως το θέμα της αστικής ανάπτυξης, με όλους τους όρους και τις παραμέτρους μιας πολιτισμικής γεωγραφίας και τοπικής οικονομίας, είναι εξίσου μείζον και συνδέεται άρρηκτα με κορυφαίες προτεραιότητες. Αυτές οι προτεραιότητες είναι η οικονομική ανάπτυξη, η τουριστική κουλτούρα, η εθνική και τοπική αυτογνωσία, η ψυχική ενίσχυση και η εξ αυτής καλλιέργεια της περηφάνιας για τον τόπο.
Η ιδέα της περηφάνιας των κατοίκων για τον τόπο όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, εργάζονται και διαμένουν, είναι η αφετηρία για τη διασφάλιση της επιτυχίας, της βιωσιμότητας και της προστασίας όλων των μικρών και μεγάλων δημοσίων και μη έργων που γίνονται στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις. Ακόμη και ζητήματα που η δημόσια αντιδικία τα έχει ευτελίσει και έχουν χάσει τον άξονα ακόμη και της κριτικής (όπως αυτό της Πανεπιστημίου) ή ζητήματα θωράκισης και δημιουργίας υποδομών, έχουν άμεση συνάρτηση με τους θυλάκους υποδοχής, δηλαδή με τον τρόπο που οι πολίτες είναι έτοιμοι να εκτιμήσουν ένα έργο.
Αλλά βεβαίως μιλάμε και για κάτι ευρύτερο που δυστυχώς στον τόπο μας εξακολουθεί και παραγνωρίζεται. Η αρχιτεκτονική κληρονομιά των πόλεων δεν είναι θέμα πολυτελείας ούτε θέμα που αφορά ειδικούς και ελιτίστες. Είναι κομβικό για τους λόγους που προαναφέραμε αλλά και ευρύτερα για το κύρος της χώρας, την καλλιέργεια συνείδησης και συνέχειας και τη δυνατότητα κεφαλοποίησης ως μορφής υπεραξίας. Στην Ελλάδα έχουμε μείνει πίσω. Παρά την πρόοδο σε πολλούς τομείς και την προστασία πολλών μνημείων, έχουμε αποτύχει παντελώς στην εμπέδωση μιας λαϊκής συνείδησης για την προστασία και την ανάδειξη των προγενέστερων μορφών των πόλεών μας. Σήμερα, η Ελλάδα είναι ουραγός στην Ευρώπη και οι πόλεις μας είναι δυστυχώς γνωστές για την αναρχία τους, την έλλειψη τάξης και την απουσία σεβασμού στους πεζούς. Το πλήθος των ερειπωμένων κτιρίων, που σε άλλες χώρες θα ήταν βιτρίνα και καμάρι, είναι μάρτυρας μιας αδυναμίας κατανόησης του φαινομένου. Μιας συνολικής αδυναμίας για ιεράρχηση και επένδυση στο μέλλον.
Το πλήθος των ερειπωμένων κτιρίων, που σε άλλες χώρες θα ήταν βιτρίνα και καμάρι, είναι μάρτυρας μιας συνολικής αδυναμίας για ιεράρχηση και επένδυση στο μέλλον.
Σε καμία άλλη ευρωπαϊκή πόλη δεν βλέπει κανείς στο κέντρο τόσα ερείπια. Ερείπια υπάρχουν στη Σταδίου, στην Πανεπιστημίου, στην Αμαλίας. Τόσο κεντρικά βρίσκονται και για τόσο πολλές δεκαετίες μάς υπενθυμίζουν τη λάθος πορεία. Σε κάθε γειτονιά, σε κάθε πόλη. Υπάρχει πλέον εξοικείωση με την παρακμή, την απαξίωση και τη ρύπανση του δημοσίου χώρου, σε τέτοιο σημείο ώστε κάθε κίνηση υπέρ του αυτονόητου να υπογραμμίζεται ως κάτι ξεχωριστό και άξιο ιδιαίτερου επαίνου.
Θα έπρεπε να είμαστε περισσότερο αυστηροί με τα πεπραγμένα μας. Οι πόλεις μας χρειάζονται ριζική ανάταξη. Προγράμματα υπάρχουν, επιστήμονες υπάρχουν, διεθνής εμπειρία άφθονη. Δεν αρκούν μεμονωμένες παρεμβάσεις, απαιτείται μια αλλαγή πλεύσης, διάρρηξη με τον στερεότυπο τρόπο που χτίζονται οι πολυκατοικίες σε όλον τον χώρο, σωστός έλεγχος για το τι κατεδαφίζεται. Στις μέρες μας ξηλώνεται σε όλη την Ελλάδα η αρχιτεκτονική των συνοικιών από τη δεκαετία του ’20 και του ’30. Δεν απασχολεί κανέναν.
Η Ελλάδα τού σήμερα, όμως, θα κληροδοτήσει ένα τοπίο στην Ελλάδα του αύριο. Τα λάθη του παρελθόντος δεν έγιναν μάθημα.
