Σε άκυρο δρόμο της Καλλιθέας πετυχαίνω ένα οπωροπωλείο που έχει να ανακαινιστεί αιώνες. Μοιάζει βγαλμένο από μια εποχή που τα πράγματα δεν προορίζονταν να φωτογραφηθούν και να αναπαραχθούν αμέτρητες φορές. Οι τιμές απευθύνονται στον φτωχό κόσμο, μεγάλες ποσότητες για λίγα λεφτά, όμως εγώ μπαίνω επειδή με τραβάνε οι άγνωστες λέξεις.
Φασόλια και φάβα, κουκιά και ρεβύθια σε κονσέρβες. Τις ετικέτες κοσμεί κάποιο εξωτικό αλφάβητο. Ο χώρος με γοητεύει: μια άγνωστη γραφή που δεν μού απευθύνεται, πρώτες ύλες για φαγητά που δεν ξέρω να μαγειρέψω, συζητήσεις με λέξεις που δεν αναγνωρίζω, όρθιοι Αιγύπτιοι μπροστά στο ταμείο. Όποτε σκέφτομαι γιατί μ’ αρέσουν οι πόλεις σκέφτομαι αυτήν τη δυνατότητα να μπεις στην επικράτεια μίας άλλης κουλτούρας όπως μπαίνεις στη θάλασσα. Να βρεις ένα μέρος μέσα σ’ ένα άλλο μέρος. Είναι τα ρηχά νερά του εξωτισμού και, ναι, μπαινοβγαίνω με το προνόμιο της ψευδούς ανωτερότητας της κυρίαρχης κουλτούρας, αλλά και πάλι, κάτι είναι κι αυτό. Είναι μάλλον ένας από τους λόγους που διαλέγουμε να μένουμε στις πόλεις.
Βγαίνοντας απ’ το μπακάλικο χαζεύω τους πελάτες. Γιαγιάδες που χαζολογούν, γυναίκες με μαντίλα που ψάχνουν φθηνά σταφύλια, ένας στραβοχυμένος τύπος που ρωτάει μ’ αγένεια αν έχουν κρεμμύδια. Υπάρχει κάτι πιο γοητευτικό από τις πολυεθνικές γωνίτσες; Ειδικά όταν το πράγμα πάει καλά και οι κάτοικοι έχουν να διαλέξουν ανάμεσα σε αρτοσκευάσματα απ’ τη Γεωργία και λιχουδιές απ’ το Σουδάν; Νομίζω όχι.
Παρακάτω βρίσκω ένα ρωσικό σούπερ μάρκετ και μπαίνω. Στην περιγραφή του παγωτού που τραβάω τυχαία από το ψυγείο δεν αναγνωρίζω καμία λέξη. Έτσι διαβάζω εκεί αυτό που θέλω να δω, την ικανότητα που έχουν τα μέρη να ρουφάνε τους ανθρώπους και να φτύνουν πίσω ένα σαγηνευτικό μείγμα. Γι’ αυτό μού αρέσουν οι μεγάλες πόλεις. Επειδή μπλέκονται γλώσσες, προφορές και εντελώς διαφορετικές διαδρομές. Αλλά κυρίως μ’ αρέσει το φαγητό των μεταναστών. Το αληθινό φαγητό τους, αυτό που έχει και την ιστορία τους μέσα και που το φτιάχνουν σ’ όλες τις μητροπόλεις του κόσμου όταν νιώθουν καλοδεχούμενοι και ασφαλείς, έτοιμοι να προκόψουν. Αυτό που κάποιοι βρίσκουν σιχαμερό, εξαιτίας του τρόπου παρασκευής του. Το φαγητό, παρά τα μέτρα προστασίας, φτιάχνεται πάντα με τα χέρια.
Χαζεύοντας τα προσφυγικά άλλων εποχών στην Αττική, τα γλαστράκια, τις βεράντες, την αρχιτεκτονική τους, σκεφτόμουν πώς οι καινούριοι πρόσφυγες κι οι νέοι μετανάστες ανεπιθύμητοι καθώς είναι εξαιτίας της ελλειμματικής μας φαντασίας στοιβάζονται σε μέρη χωρίς μπαλκόνι, κουζίνα, αυλή, χωρίς τις υποδομές για να φτιάξουν το φαγητό τους. Ουσιαστικά, στριμώχνονται σε μη μέρη. Έξω απ’ την πραγματική ροή της πόλης, εκεί που δεν τους βλέπουμε και φυσικά δεν μυρίζουμε τις μυρωδιές τους, δεν καταναλώνουμε το φαγητό τους, δεν τρώμε τις ιστορίες τους ανάμεσα σε ψωμάκια ή πάνω σε ξυλάκια ραντισμένα με σως. Και αυτό συμβάλλει στην αναγκαία δημιουργία απόστασης. Αφού δεν τούς βλέπουμε και δεν τούς μυρίζουμε, αφού δεν μαγειρεύουν και βασικά δεν ζουν, υπάρχουν πραγματικά;
Πολλοί απ’ αυτούς ποτέ δεν θ’ αφήσουν το ίχνος τους στην πόλη. Ίσως επιζήσουν απ’ τα πογκρόμ, τις επιθέσεις, τις κακουχίες στα κέντρα κράτησης. Θα επιμείνουν στη ζωή και θα μπορέσουν να ξαναζυμώσουν το ψωμί τους ή να φτιάξουν τα όσπρια τους όπως τα προτιμούν. Ίσως καταφέρουν να βρεθούν κάπου αλλού, στη Σουηδία, τη Γερμανία, σε μέρη με δουλειές. Εμείς, στο μεταξύ, θα έχουμε χάσει σε τόσα πολλά ηθικά και πολιτικά επίπεδα, αλλά και σ’ αυτό του μοιράσματος του φαγητού (που, φυσικά, συνδέεται με όλα τα υπόλοιπα). Δεν θα μάθουμε πώς τηγανίζουν, ούτε πώς ανοίγουν φύλλο και δεν θα τους δούμε να τα βγάζουν πέρα στους ίδιους δρόμους που πασχίζουμε να τα βγάλουμε πέρα κι εμείς πουλώντας φαγητό. Έτσι, δεν θα μπορέσουμε να μάθουμε τι σκέφτονται, από τι γλίτωσαν, πού ήθελαν να καταλήξουν. Στους δρόμους θα βλέπουμε εχθρότητα και κοντές λογικές, μίζερες εκδηλώσεις μιας καινούριας φτώχειας που ντύνεται πατριωτισμός χωρίς να μπορεί να μπερδέψει πραγματικά κανέναν.
