«Το γεγονός ότι τα πράγματα συνεχίζουν να είναι όπως πριν, αυτή είναι η καταστροφή». Ο αφορισμός αυτός του Βάλτερ Μπένγιαμιν θα μπορούσε να αποδώσει εναργώς τη διαχρονική αναποτελεσματικότητα της ελληνικής πολιτείας, κάθε φορά που καλείται να διαχειριστεί φυσικές καταστροφές ή να προνοήσει για την αποτροπή ανθρώπινων αβλεψιών με εκθετικές συνέπειες στη συλλογική ασφάλεια. Ενδεικτικά, από την πρόσφατη δαντική αλληλουχία, οι πυρκαγιές στον Εβρο, ο πλημμυρισμένος Θεσσαλικός Κάμπος, η σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών, το αδιανόητο ναυάγιο της Πύλου τέμνονται εν μέρει στα ανεπαρκή αντανακλαστικά της πολιτείας, η οποία απέτυχε σε καθεμιά από τις παραπάνω συγκυρίες να παρέμβει αποτελεσματικά, προκειμένου να αποτρέψει κατ’ αρχάς την έλευση και να μετριάσει σε δεύτερο χρόνο τις επιπτώσεις της δυσμενούς εξαιρετικότητας.
Η ασφάλεια ως ζητούμενο και προϋπόθεση της κοινωνικής ευημερίας συναριθμείται μεταξύ των παραμέτρων που προσδιορίζουν την ποιότητα του κράτους δικαίου. Στο ευρύχωρο εννοιολογικό πεδίο της αόριστης αυτής νομικής έννοιας περιλαμβάνεται τόσο η ασφάλεια από τους εξωτερικούς κινδύνους και απειλές –εθνική άμυνα και θωράκιση των συνόρων–, όσο και η ακεραιότητα και αδιάλειπτη διαθεσιμότητα των κρίσιμων υποδομών – δίκτυα υδροδότησης, μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, μεταφορών, επικοινωνιών, κ.ο.κ. Είναι αυτονόητο ότι η διασφάλιση των τελευταίων ως συστημάτων ζωτικής σημασίας για την υγεία, τη φυσική προστασία και την οικονομική ανάπτυξη των μελών του κοινωνικού συνόλου, καθώς επίσης και για την ομαλή λειτουργία των υπηρεσιών της δημόσιας διοίκησης προϋποθέτει εξαντλητικά επεξεργασμένο πλαίσιο εθνικής στρατηγικής ανά τομέα. Από την αρτιότητα ενός τέτοιου σχεδιασμού εξαρτάται εν πολλοίς ο βαθμός ανταπόκρισης του σύγχρονου κράτους σε ό,τι ορίζεται ως δικαιολογημένη εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς της αξιόπιστης δημοκρατικής πολιτείας.
Αποτιμώντας τη διαχειριστική υστέρηση των εθνικών φορέων που κλήθηκαν κατά τον λόγο της αρμοδιότητάς τους να αντιμετωπίσουν τα προαναφερόμενα τραγικά συμβάντα, έχει ίσως σημασία να υπενθυμίσουμε τα παρακάτω:
α) Η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης ως αναπόδραστη κατάληξη της υποχρέωσης λογοδοσίας συνιστά ειδοποιό χαρακτηριστικό κάθε δημοκρατικού συστήματος διακυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά, η νομοτελειακώς επιβεβλημένη αντικειμενική αναδοχή από τους καθ’ ύλην πολιτικούς προϊσταμένους των συνεπειών που επάγονται υπηρεσιακές πλημμέλειες ή παραλείψεις δεν είναι αρκετή.
Ο επιγενόμενος πολιτικός αναστοχασμός ελάχιστη παιδαγωγική αξία έχει, όταν δεν οδηγεί σε έμπρακτη διόρθωση ημαρτημένων. Ως τέτοια δε, θα νοείτο μόνο η οριστική χειραφέτηση της δημόσιας διοίκησης από τους πελατειακούς επικαθορισμούς που επιβάλλουν οι εμπεδωμένες κομματικές ποσοστώσεις. Τα τελευταία πολλά χρόνια, είναι κοινός, υπερκομματικός τόπος ότι η τεχνοκρατική αριστεία κάθε άλλο παρά sine qua non αποτελεί για τη στελέχωση ακόμα και των πλέον νευραλγικών θέσεων ευθύνης. Υπό αυτά τα δεδομένα, η αναποτελεσματικότητα της επιτελικής διοίκησης στο πεδίο αποτελεί προδιαγεγραμμένη κατάληξη και θριαμβευτική διαιώνιση του αμείλικτου κομματικού αλγόριθμου.
Ως έμπρακτη διόρθωση ημαρτημένων θα νοοείτο μόνο η οριστική χειραφέτηση της δημόσιας διοίκησης από τους πελατειακούς επικαθορισμούς που επιβάλλουν οι εμπεδωμένες κομματικές ποσοστώσεις.
β) Η ρητή αμφισβήτηση –έως και απαξίωση– της επιστήμης εν ώρα κρίσης, από τα πλέον επίσημα χείλη σε συνδυασμό με τις διαχρονικές παθογένειες της δημόσιας διοίκησης που υπολείπεται χωρίς συνέπειες ακόμη και ως προς την εκ του Συντάγματος υποχρέωση του κράτους για «χωροταξική αναδιάρθρωση της χώρας, διαμόρφωση, ανάπτυξη, πολεοδόμηση και επέκταση των πόλεων και των οικισμών», υπονομεύουν κάθε ορθολογικό εγχείρημα έγκυρου σχεδιασμού. Η ευρυθμία της αστικής συμβίωσης και η διαγενεακή αλληλεγγύη υπέρ της εξοικονόμησης φυσικών πόρων για εκείνους που έπονται προϋποθέτουν σχολαστικούς δημόσιους λειτουργούς, προμηθεϊκής στόφας, αποκλειστικά αφοσιωμένους στο δημόσιο συμφέρον. Ελλείψει αυτών, η αναζήτηση προσώπων με μεσσιανιακά χαρακτηριστικά και θαυματουργική επενέργεια αποτελεί εξ ορισμού ματαιοπονία, κατώτερη των θεσμικών εγγυήσεων που οφείλει να διαθέτει κάθε σύγχρονο κράτος δικαίου. Η ανάταξη της συντελεσθείσας καταστροφής δεν μπορεί να είναι υπόθεση επικοινωνιακής δεξιότητας, ούτε εμβαλωματικών επιδοματικών παρεμβάσεων. Τέτοια κοντόθωρα αντανακλαστικά αφήνουν αναξιοποίητη την πολλαπλασιαστική δυναμική των δημόσιων πολιτικών, όταν οι τελευταίες επιλέγουν να προσηλωθούν στην κεφαλαιοποίηση της επιστημονικής προόδου.
γ) Η πυκνότητα του χρόνου αυτούς τους τελευταίους μήνες λόγω της αλληλοδιάδοχης οδύνης επιβάλλει τουλάχιστον την ανανοηματοδότηση της εθνικής ασφάλειας. Αν έχουμε πλέον πειστεί για κάτι, αυτό είναι χωρίς αμφιβολία το γεγονός ότι η εθνική ασφάλεια δεν εξαντλείται στο πεδίο του απορρήτου. Η μονοθεματική επίκληση του όρου ως λόγου συστηματικής άρσης του επικοινωνιακού απορρήτου, καθ’ υπέρβασιν των συνταγματικών κανόνων και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ελλείψει μάλιστα εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, είναι εμφανές ότι δεν ανταποκρίνεται στην πολυπλοκότητα, την ευμεταβλητότητα και τον υπερεπείγοντα χαρακτήρα των κρίσιμων συνιστωσών της ασφάλειας, σήμερα.
Με άλλα λόγια, το έννομο αγαθό της εθνικής ασφάλειας είναι πολύ σημαντικό για την υπαρξιακή συνέχεια του κράτους και την ποιότητα της οργανωμένης κοινωνικής συμβίωσης για να το εκχωρήσουμε μονοπωλιακά στο θολό και νομικά ατελές περιβάλλον των εξωτερικών επιβουλών. Επείγει συνεπώς, η αποσύνδεσή του από την παρωχημένη ανάγνωση που παραμένει κρατούσα κατά την εγχώρια διοικητική πρακτική. Επιβάλλεται δε, η αναθεώρηση της πρόσληψής μας για όλα όσα μπορεί και οφείλει να εγγυάται η συγκρότηση του homo sapiens προκειμένου να καθίσταται ασφαλέστερος αυτός ο πάντα «θαυμαστός καινούργιος κόσμος». Η ανώτερη βία είναι σίγουρα το όριο, αλλά η ευχερής ταύτισή της με τη μοιρολατρική αποδοχή του ανέφικτου αποτελεί επικίνδυνο αναχρονισμό και ευκαιριακό άλλοθι για σύγχρονους Επιμηθείς, αμφιβόλου δημοσίου ήθους.
Η δρ Αικατερίνα Παπανικολάου είναι δικηγόρος, μέλος στην Αρχή Διασφάλισης Απορρήτου των Επικοινωνιών.
