Εχει το ανθρώπινο δράμα στοιχεία θρίλερ; Η πολυπλοκότητα των χαρακτήρων μπορεί να αποδοθεί χωρίς «μυστήριο»; Τι πρέπει να κάνει ένα ζευγάρι για να παραμείνει μαζί; Τι δίνεις στον άλλον και τι περιμένεις ως ανταπόδοση; Η συμβίωση σκοτώνει;
Μετά το τέλος της ταινίας βγαίνεις από την αίθουσα μόνο με ερωτήματα. Εχεις παρακολουθήσει επί 2,5 ώρες μια πορεία ζωής με πολλές διακλαδώσεις και παρότι το μεγαλύτερο μέρος της υπόθεσης διεξάγεται στην αίθουσα ενός δικαστηρίου, όλο και λιγότερο σε απασχολεί αν πρόκειται για φόνο ή αυτοκτονία.
Η «Ανατομία μιας πτώσης» προβάλλεται ήδη αρκετές εβδομάδες στις αίθουσες και χωρίς να έχει καμία σχέση με τις μεγάλες παραγωγές, όπως την «Μπάρμπι» ή το «Οπενχάιμερ», συντηρεί ένα κοινό που την ξεχωρίζει και τη συστήνει ανεπιφύλακτα. Δικαίως. Δεν είναι μόνο το σπουδαίο σενάριο ή οι ερμηνείες. Ούτε η βράβευσή της με τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες τον περασμένο Μάιο. Δεν αρκούν αυτά για να «συνομιλήσει» μια ταινία. Και η 45χρονη σκηνοθέτις (και συνσεναριογράφος) Ζιστίν Τριέ φροντίζει να ανασκάψει την ανθρώπινη φύση βυθομετρώντας τη, με ελεγχόμενη ένταση.
Η τέχνη της συνύπαρξης είναι πιο περίπλοκη και απαιτητική από την τέχνη της ζωής.
Η ιστορία πλέκεται γύρω από ένα ζευγάρι συγγραφέων και το εντεκάχρονο αγόρι τους που έχει προβλήματα όρασης εξαιτίας ενός ατυχήματος. Ο άνδρας σκοτώνεται, στην αρχή της ταινίας, ύστερα από πτώση από το παράθυρο του σαλέ τους στις Αλπεις. Τον έσπρωξαν ή αυτοκτόνησε; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Το αγόρι θα παρέμβει στο δικαστήριο για τη μητέρα του, που κατηγορείται για φόνο, με διαδοχικές καταθέσεις που ενισχύουν το διφορούμενο. Ενα παιδί με μουσικό ταλέντο και διεισδυτική σκέψη, παρατηρητικότητα που αφουγκράζεται· δεν βλέπει, αλλά «βλέπει». Η Σάντρα και ο Σαμουέλ (το ζευγάρι) και ο Ντανιέλ, ο γιος τους, αντιμετωπίζουν δυσκολίες, αλλά όχι απρόσμενες (εκτός από τον τραυματισμό του παιδιού). «Απρόσμενα» εξελίσσεται η σχέση τους καθώς εκείνος βιώνει το «μπλοκάρισμα» του συγγραφέα, δίπλα στην επιτυχία της συζύγου του. Η δική του «αποτυχία» γίνεται τυραννική για τον ίδιον και τους άλλους, όπως εκρηκτική μοιάζει να είναι και η συμπεριφορά της Σάντρας στις αντιδράσεις της.
Το σασπένς όμως, μάλλον γρήγορα, μετατίθεται από τα γεγονότα αυτά καθαυτά στο τι είδους άνθρωποι είναι οι πρωταγωνιστές τους. Λιτά, στιβαρά και μεθοδικά ο φακός εστιάζει στα πολλά, μικρά και καθημερινά, τρομακτικά στην κοινοτοπία τους, που συμβάλλουν στην κατάρρευση ενός ζευγαριού. Το ερώτημα της Σάντρας, στη διάρκεια της δίκης της, είναι καίριο: «Πώς είναι δυνατόν να κρίνουμε τη ζωή ενός ζευγαριού μέσα από μια κακιά στιγμή, την ώρα που υπάρχουν χιλιάδες καλές στιγμές στις οποίες κανείς δεν δίνει σημασία;». Η Ζιστίν Τριέ προτείνει μια απάντηση σε συνέντευξή της (στα «Νέα», 31/5/2023): «Πού βρίσκεται η πραγματική αλήθεια; Στην πραγματικότητα κανείς δεν γνωρίζει και νομίζω ότι αυτό συμβαίνει και στη ζωή. Ορισμένες φορές πρέπει να ορίσεις τη δική σου αλήθεια».
Στην ταινία αυτό συμβαίνει, μόνο που στο τέλος δεν έχει και τόση σημασία η «αλήθεια». Η σχέση ανάμεσα στα πρόσωπα, όπως εγγράφεται στο καθένα, προσδιορίζει και την πορεία του βίου με τις πολλές, μοιραία, αναταράξεις του. Οι δυναμικές που αναπτύσσονται μέσα σε ένα ζευγάρι δεν εκδηλώνονται πάντα με τον αναμενόμενο τρόπο. Η σκληρότητα, ο κυνισμός μπορεί να είναι γέννημα μιας συνθήκης και όταν εκείνη εκλείψει, ο άνθρωπος ξαναβρίσκει το «σχήμα» του. Οχι ακριβώς το ίδιο, αλλά ούτε και παραμορφωμένο από την πίεση, την κακοπέραση, το ανικανοποίητο. Η παρουσία ή η απουσία ενός παιδιού παίζει καταλυτικό ρόλο. Δυσκολεύει τις ισορροπίες (δεν τις διευκολύνει, είναι μύθος), χρειάζεται συνεχής αναδιαπραγμάτευση και αναπροσαρμογή των όρων και των ορίων που θέτουν μεταξύ τους τα μέλη της, πυρηνικής, οικογένειας.
Η τέχνη της συνύπαρξης είναι πιο περίπλοκη και απαιτητική από την τέχνη της ζωής.
