Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών ανέδειξαν, μεταξύ άλλων, πόσο «σκουριασμένα» είναι τα ηθικά αντανακλαστικά μεγάλων τμημάτων της ελληνικής κοινωνίας. Το πρόβλημα θα μπορούσε να είναι και δημογραφικό, είναι όμως πέρα και πάνω απ’ όλα ιδεολογικό: Οταν η πραγματικότητα δεν συμβαδίζει με τις πεποιθήσεις μας, τότε κακό του κεφαλιού της. Την τελευταία 20ετία ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, από το Αφγανιστάν μέχρι την υποτιθέμενη «Αραβική Ανοιξη», την καταρράκωση ολόκληρων εκτάσεων στη Συρία και στο Ιράκ από τους τζιχαντιστές του ISIS και το δήθεν «απελευθερωτικό» κίνημα της Χαμάς, έχει περιθωριοποιήσει τα εθνικά κινήματα του αραβικού κόσμου. Στη θέση του κοσμικού ολοκληρωτισμού του Αραφάτ ή του Καντάφι έχουν πλέον βρεθεί καταστροφικές ιδεολογίες που ερμηνεύουν το Ισλάμ με έναν στρεβλό τρόπο και μισούν καθετί περιγράφεται ως δυτικό. Το μένος των τρομοκρατών της Χαμάς κατά των γυναικών δεν είναι ξεκομμένο από την ιδεολογία τους.
Το παλαιστινιακό απελευθερωτικό κίνημα δεν υπάρχει πια. Στη θέση του υπάρχει πλέον ένα ισλαμιστικό ιδεολόγημα, στη βάση του οποίου η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική πρέπει να εκκαθαριστούν από καθετί κοσμικό και να επικρατήσει η πιο σκληρή και άκαμπτη εκδοχή της σαρίας. Αυτό που είδαμε στο Ισραήλ τις προηγούμενες ημέρες προφανώς έχει ως καύσιμη ύλη το μίσος που έχει καλλιεργηθεί για δεκαετίες, ωστόσο η μορφή που έλαβε πλέον είναι αποκρουστική. Τις εικόνες από τις αδιάκριτες σφαγές και τους βιασμούς αμάχων κάθε φύλου και ηλικίας τις αναπαρήγαγαν οι ίδιοι οι θύτες. Με περηφάνια, διότι έκαναν –όπως νομίζουν– το θέλημα του Θεού.
Απέναντι σε αυτή τη βία, κάθε εργαλείο κατανόησης των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική –ενδεχομένως και στην Τουρκία του ΑΚΡ– είναι μάλλον ξεπερασμένο. Οι εθνικές γραμμές έχουν αντικατασταθεί από τον θρησκευτικό ζηλωτισμό. Και σε κάποιες περιπτώσεις ο εθνικισμός έχει εμποτιστεί από τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό, στις περισσότερες των περιπτώσεων, τον ισλαμικό.
Στην Ευρώπη και στη Δύση ευρύτερα, όλες αυτές οι εξελίξεις γίνονται αισθητές μέσα στον κοινωνικό ιστό, ο οποίος έχει συμπεριλάβει πολλούς μετανάστες τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανάδυση του διαφορετικού στο κέντρο των μεγάλων πόλεων της Δύσης δεν είναι απλώς ορατή. Το διαφορετικό διεκδικεί επιρροή. Τα αντανακλαστικά των γηγενών γεννούν ατιβιστικά κινήματα. Και κάπου εκεί –στο κενό ανάμεσα στην πραγματικότητα και στην ιδεολογία–, αυτό που παλιά ήταν αντιληπτό ως «προοδευτισμός» μυρίζει ναφθαλίνη. Σαν παλτό που είχες κρυμμένο στην ντουλάπα τη δεκαετία του ’70 και ξαφνικά αντιλαμβάνεσαι ότι είναι πια ακατάλληλο. Οι νέες προκλήσεις απαιτούν άλλες απαντήσεις. Και, κυρίως, προσπάθεια.
