Πριν από κάμποσα χρόνια είχα την ευκαιρία να πάρω συνέντευξη από τον Ισραηλινό συγγραφέα Αμος Οζ (1939-2018), κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Αθήνα.
Μου είχε μείνει μία πρότασή του από εκείνη την κουβέντα: πόσο έχουμε υποβαθμίσει την έννοια του συμβιβασμού. Αναφερόταν στη σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης, τονίζοντας το γεγονός πως καμία πλευρά δεν προβαίνει σε κάποιο συμβιβασμό και αυτό είναι μια βασική αιτία για το κακό που συμβαίνει εκεί.
Τον θυμήθηκα αυτές τις ημέρες, παρακολουθώντας τις σκηνές φρίκης που ήρθαν στο φως μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ.
Ο συμβιβασμός, λοιπόν. Μια έννοια απαξιωμένη, κακώς, κάκιστα, σύμφωνα με τον σπουδαίο Ισραηλινό συγγραφέα. «Δεν γίνεται να ζει ο άνθρωπος χωρίς συμβιβασμό», μου έλεγε πολύ σοβαρά. «Από την προσωπική του ζωή έως τη συλλογική, πολιτική ζωή, ο συμβιβασμός είναι ένας τρόπος για να προχωρήσουν τα πράγματα και, κυρίως, να εξομαλυνθούν».
Ξαφνικά, χαμογέλασε: «Πώς νομίζετε ότι είμαστε παντρεμένοι τόσες δεκαετίες με τη γυναίκα μου; Θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο δίχως το στοιχείο του συμβιβασμού; Κάπως καταφέραμε να βρεθούμε κάπου στη μέση, να συναντηθούμε σε έναν κοινό τόπο κι ας έχουμε παράλληλα τις διαφορές μας και τον προσωπικό μας χώρο».
Αμέσως μετά σοβάρεψε πάλι: «Στη Μέση Ανατολή, καμία από τις δύο πλευρές δεν φαίνεται να έχει τη διάθεση να πετύχει κάτι τέτοιο· να συναντηθεί κάπου στη μέση και έτσι να πάψει το αιματοκύλισμα».
Η έννοια του «ασυμβίβαστου» ισοδυναμεί περίπου με την αγιοσύνη. Ειδικά στη χώρα μας. Είτε πρόκειται για καλλιτέχνες, είτε για πολιτικούς, είτε για αγωνιστές και πολεμιστές, η φράση «ήταν ώς το τέλος του ασυμβίβαστος» σηματοδοτεί κάτι που, στ’ αλήθεια, μοιάζει με αγιοποίηση του εκάστοτε προσώπου.
Ο Αρης Βελουχιώτης, για παράδειγμα, δοξάζεται μέχρι σήμερα, και όχι μόνον από αριστερούς, επειδή «δεν συμβιβάστηκε» και προτίμησε την αυτοκτονία από μια ατιμωτική συμφωνία. Βέβαια, δεν είναι τόσο απλή η περίπτωσή του: όταν σε προδίδουν οι ίδιοι οι σύντροφοί σου, όταν σε «αδειάζει» το ίδιο το Κόμμα, ουσιαστικά σε καταδικάζει σε θάνατο.
Σε καθαρά πολιτικό επίπεδο, ωστόσο, αυτά όλα είναι ψιλά γράμματα. Ο συμβιβασμός του Οζ εδώ μοιάζει με ευχολόγιο. Αν ζούσε σήμερα, θα έβλεπε από τη μία τη χρόνια αδιαλλαξία του Νετανιάχου και από την άλλη τα στοιχεία που οδηγούν τη Χαμάς αυτή τη στιγμή: σκοταδιστές φανατικοί μουσουλμάνοι, στους οποίους δεν υπάρχει καν στο λεξιλόγιο η έννοια της πολιτικής, πόσο δε μάλλον αυτή του συμβιβασμού.
