Οι παλιότεροι το ξέρουν καλά. Τα προβλήματα στη ζωή δεν τελειώνουν ποτέ. Το ίδιο και στην πολιτική. Η ρομαντική θεώρηση ότι υπάρχει κάπου ένα σύστημα το οποίο αντιμετωπίζει επαρκώς τα πάντα, δεν είναι απλώς ψευδαίσθηση. Δημιουργεί επιπλέον προβλήματα, σπατάλης πόρων και γραφειοκρατίας. Το ξέρουμε, το ζήσαμε και στην Ελλάδα και στην αλήστου μνήμης ΕΣΣΔ.
Ενα μέρος μόνο των προβλημάτων παρέθεσε χθες ο φίλος Νότης Παπαδόπουλος («Δεν περπατάμε. Τρέχουμε!», «Καθημερινή», 19.10.2023). Κάποια λύνονται με επιπλέον προσλήψεις, όπως είναι ο διαχρονικός καημός της Αριστεράς και το όνειρο κάθε κυβέρνησης που θέλει να επανεκλεγεί. Τα περισσότερα, όμως, απαιτούν μια μεγάλη επανάσταση σε κάθε τομέα του Δημοσίου. Αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και διαρκή έλεγχο αυτών που τις έχουν.
Για το πρώτο, λέγονται πολλά, αλλά σπανίως γίνονται βήματα. Υπάρχει ο φόβος για το πολιτικό κόστος, διότι κάθε μεταρρύθμιση μέχρι να εμπεδωθεί δημιουργεί αρρυθμίες. Είναι και η ιδιοτέλεια των πολιτικών – τι σόι υπουργός θα είναι κάποιος αν δεν μπορεί να σηκώσει ένα τηλέφωνο ώστε «δι’ ενεργειών του…». Οταν, σε έναν κόσμο που προχωράει με ασύλληπτες ταχύτητες, οι επιτελείς του κράτους είναι όλη μέρα στο τηλέφωνο, όχι μόνο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις, αλλά ούτε καν να τις διακρίνουν. Το επιτελικό κράτος θέλει επιτελείο που να ασχολείται με τα μεγάλα και όχι να ρυθμίζει τα μικρά.
Ούτε μπορεί το Μαξίμου να κάνει «καθημερινό συντονισμό με επίβλεψη». Εδώ, καλά καλά, δεν μπορεί να συντονίσει το υπουργομάνι εξήντα και πλέον νοματαίων (εξ ου και οι διαφορετικές ταχύτητες ανά τομέα), θα μπορέσει να επιβλέψει 160 νοσοκομεία, χιλιάδες δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια κ.λπ.; Η επίβλεψη πρέπει να αποκεντρωθεί, αλλά με κόστος για τους επιβλέποντες. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι το κεντρικό κράτος να μοιράζει λεφτά, κάποιοι τοπικοί άρχοντες να νιώθουν ότι μπορούν να τα σκορπίσουν, ενώ οι τοπικές κοινωνίες να μην πολυσκοτίζονται αφού είναι «τα λεφτά των άλλων». Οι τελευταίοι θα νοιάζονταν αν ήξεραν ότι τα πανηγύρια και τα ρουσφέτια των αυτοδιοικητικών σημαίνει μεγαλύτερο ΕΝΦΙΑ στο τέλος του έτους. Σήμερα, βρέξει, χιονίσει, πλημμυρίσει, δεν πλημμυρίσει το χωριό, θα πληρώσουν τον ίδιο και όλοι μαζί θα διαμαρτυρηθούν για «υποχρηματοδότηση του κράτους».
Το πολιτικό μας σύστημα ασυναίσθητα αντιλαμβάνεται ότι «το εθνικό κράτος είναι πολύ μικρό για τα μεγάλα και πολύ μεγάλο για τα μικρά» (Αντονι Γκίντενς). Επειδή τα μεγάλα είναι πλέον συνάρτηση υπερεθνικών θεσμών, οι πολιτικοί μας ασχολούνται όλο και περισσότερο με τα μικρά, με αποτέλεσμα να μας παίρνουν σβάρνα τα μεγάλα.
