Γνωρίζει όρια η οργανωμένη, ελεγχόμενη, θεσμοθετημένη βία; Μολονότι από την αρχαιότητα ο πόλεμος, κεντρική αρτηρία στο σώμα των κοινωνιών εκείνων, δεν ήταν ένα ανεξέλεγκτο ξέσπασμα τυφλής βίας, αλλά ίσχυε ένα λεπτομερειακό άγραφο δίκαιο, αυτό ενίοτε παραβιαζόταν. Η σφαγή των Μηλίων από τους Αθηναίους το 416 π.Χ. και των Καρχηδονίων από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. εντυπώθηκαν ως οι βαρύτερες γενοκτονίες στην αρχαία ιστορία. Απώτερος σκοπός της σύγκρουσης δεν ήταν η υποταγή του εχθρού, αλλά η καταστροφή του. Στη σύγχρονη παγκόσμια ιστορία, ο πόλεμος που θέρισε δεκάδες εκατομμύρια αμάχων, ο πιο θανατηφόρος, ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: μαζικές εκτελέσεις πολιτών από τους ναζί, Ολοκαύτωμα των Εβραίων, βομβαρδισμοί πόλεων, και από τις συμμαχικές δυνάμεις (Αμβούργο, Δρέσδη, Τόκιο), ρίψη ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι… Ο ολοκληρωτικός πόλεμος είναι ο συντομότερος πόλεμος, έλεγε ο Γκέμπελς. Γρήγορη συντριβή του εχθρού διά των ανελέητων μαζικών σφαγών, διά των αιφνίδιων επιθέσεων (Blitzkrieg). Εκτοτε τα διεθνή πρότυπα άλλαξαν, κωδικοποιήθηκαν σε συνθήκες όπως εκείνες της Γενεύης, επικράτησε η τάση να επιλέγονται στρατιωτικοί στόχοι και να αποφεύγονται οι αποδεκατισμοί αμάχων – τα δίκτυα υπολογιστών, η διαστημική τεχνολογία, τα drones προσφέρουν πλέον ακριβέστατες συντεταγμένες· όροι που διαπλάτυναν, διαπιστώνεται, το εύρος και τη διάρκεια των πολέμων.
Στις αραβοϊσραηλινές συγκρούσεις δεν ισχύουν πολλοί από τους κανόνες, τα πρωτόκολλα του διεθνούς εθιμικού δικαίου. Οριακές γραμμές έχουν σβηστεί. Και δεν επιβεβαιώνεται καμία συνταγή. Η δημόσια κατακραυγή δεν σβήνει τη φωτιά, ο ισχυρότερος πόνος δεν συντομεύει τις εχθροπραξίες, αλλά μάλλον εντείνει και τη σύγκρουση και το άλγος. Η περιοχή δεν απαλλάσσεται από τα δεινά με το «ελευθέρας» στον μαζικό σφαγιασμό. Ο πόλεμος χωρίς τέρμα εξαγριώνει, εκτραχύνει, εξαχρειώνει τους εμπλεκομένους. Και είναι πλέον ατιθάσευτη η διάχυση της οργής, της απαίτησης για εκδίκηση. Η πυρακτωμένη χύτρα της Μέσης Ανατολής πλησιάζει ξανά στο σημείο της έκρηξης. Μέσα της κοχλάζουν όχι μόνο η οδύνη, ο θρήνος, η πάλη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων, η έκκληση για βοήθεια και προστασία, η ορμή για αντεπίθεση των μετριοπαθών, αλλά και η μανία των ακραίων για την εξολόθρευση, την ισοπέδωση, τον ολοκληρωτικό αφανισμό των αντιπάλων.
Ο χρόνιος φανατισμός έχει σφιχτοδέσει οπλοστάσια, ομάδες, μεσάζοντες, αρχές σε ένα ανυποχώρητο σύστημα που συντηρεί τις αέναες συγκρούσεις.
Ποιος θα κατασιγάσει αυτόν τον βρυχηθμό, τον ολολυγμό, τον κοπετό για περισσότερο αίμα; Τι θα προκύψει από την απάντηση στη βαρβαρότητα με αυξανόμενη βαρβαρότητα; Κι άλλα αδιέξοδα, κι άλλοι αδικοχαμένοι νεκροί; Το μπερδεμένο κουβάρι που έπλεξε η πολυετής απουσία ισχυρής βούλησης για διευθέτηση του ζητήματος με τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους και την επιστροφή στην κανονικότητα αμφοτέρων, είναι σαν να έχει αφαιρέσει από τους σκληρά συγκρουόμενους –συλλογικά εθισμένους σε ψευδαισθήσεις– την ικανότητα του διαλόγου. Σαν ο χρόνιος φανατισμός να έχει σφιχτοδέσει τα πάντα, μαχητές, πυροβόλα, βόμβες, αντιπυραυλικά συστήματα, βάσεις, μη επανδρωμένα και μαχητικά αεροσκάφη, δορυφόρους, πολεμική βιομηχανία, τροφοδότες των ακραίων κινήσεων, συντηρητές των βίαιων πρακτικών, ένοπλες ομάδες, κυβερνήσεις, σε ένα αυτοματοποιημένο σύστημα που συντηρεί τον αέναο πόλεμο, σε μια μηχανή παραγωγής ατέρμονων εχθροπραξιών.
Ο πόλεμος ερημώνει, διαλύει, ισοπεδώνει τον οικοδομημένο κόσμο. Ενα κατεστραμμένο κιμπούτς ή μια βομβαρδισμένη πόλη είναι σαν ένα κατακρεουργημένο σώμα. Κοίτα, αυτό κάνει ο πόλεμος, λένε οι φρικαλέες εικόνες του πολέμου, με σφαγιασμένες οικογένειες, καμένα μωρά, με ανθρώπινες σάρκες ανάμεσα στα ερείπια, με πρόσωπα γυναικών και παιδιών που θέλουν να κλάψουν αλλά δεν ορίζουν από την οδύνη τα μάτια, τα κοκαλωμένα από την παρέλαση ωμοτήτων. Αν δεν πονούν οι εικόνες αυτές, λες, έχουμε αποτύχει ως έμβιο είδος· αν δεν ενώνουν τους ανθρώπους. Δεν τους ενώνουν· αυτοί αντιδρούν με διαφορετικό τρόπο στη φρίκη, κατανοούν αλλιώς τον πόλεμο που δεν βιώνουν αλλά προσλαμβάνουν μέσα από την κύλιση στο Facebook, στο Instagram, στο X, στο TikTok, ή τον βιώνουν από την άλλη πλευρά.
Θα ενώσουν τους ηγέτες του κόσμου; Εκείνους που δεν έριξαν για καιρό βλέμμα βαρύ στη διακεκαυμένη περιοχή με τη νέα υποβόσκουσα κρίση, δεν συνέβαλαν σε πραγματική λύση; Η σύγκρουση δεν μοιάζει να συρρικνώνεται, ώστε και πάλι ν’ αγνοηθεί. Στο σώμα της πυρωμένης γης πέφτουν ανελέητα χτυπήματα. Και οι φωνές για την ειρήνη δεν είναι πιο δυνατές από τον κρότο του θανάτου.
