Ο γιατρός Γ.Π. επιχείρησε πριν από λίγες μέρες να δημοσιεύσει στο Facebook φωτογραφία από το βομβαρδισμένο νοσοκομείο της Γάζας με ένα μικρό κείμενο συμπαράστασης στους εκεί συναδέλφους του. Επειτα από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες, έλαβε την ειδοποίηση ότι «παραβιάζει τους νόμους της κοινότητας». Η Κ.Γ. θέλησε να ενημερώσει τους διαδικτυακούς της φίλους για την κυκλοφορία του νέου της παραμυθιού. Στάθηκε αδύνατον. Το σύστημα «κατέβαζε» την ανάρτησή της με τη δικαιολογία «Φαίνεται πως προσπαθήσατε να κερδίσετε “μου αρέσει”, ακολούθους, κοινοποιήσεις ή προβολές βίντεο με παραπλανητικό τρόπο».
Το ίδιο μήνυμα έλαβαν η Φ.Ε., εθελόντρια σε φιλοζωικό σωματείο, για μια έκκληση υιοθεσίας αδέσποτου κουταβιού, αλλά και ο Νικόλας Σεβαστάκης, καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Στη δική του περίπτωση «θύμα» έπεσε δικό του άρθρο – ανάλυση για τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ με τον τίτλο «Αριστερά των κειμένων και Αριστερά των εικόνων;», δημοσιευμένο ήδη (τον Σεπτέμβριο) σε ενημερωτική ιστοσελίδα. «Φαίνεται πως όλα πλέον γίνονται δυνατά στον καλύτερο των δυνατών κόσμο», σχολίασε έκπληκτος ο ίδιος. Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Αναρτήσεις για βία, παιδική πορνογραφία, τζόγο, εμπόριο όπλων και ναρκωτικών, κακοποιήσεις ζώων, μπλοκάρονται –ευτυχώς!– από τους διαχειριστές περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή τους «ψηφιακούς καθαριστές», όπως λέγονται. Ομως, το «καθάρισμα» επεκτείνεται με τη συμμετοχή αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, που λογοκρίνουν κείμενα τα οποία θεωρούν ότι περνούν κάποια όρια. Πώς χαράσσονται αυτά τα όρια; Με ποια κριτήρια; Πόση διαφάνεια υπάρχει στη διαδικασία; Και τι συμβαίνει όταν οι αλγόριθμοι «τρελαίνονται»; Πώς προστατεύονται οι πολίτες; Πρόσφατο παράδειγμα: η Meta, διαχειρίστρια και του Instagram, εκτός από το Facebook, ζήτησε συγγνώμη από μεγάλο αριθμό Παλαιστινίων χρηστών της πλατφόρμας, γιατί η λέξη «τρομοκράτης» προστέθηκε αυθαίρετα στο προφίλ τους, αναφέροντας «σφάλμα στην αυτόματη μετάφραση».
Ανεπαρκείς (για λόγους κόστους μόνο;) αλγόριθμοι θέτουν τους δικούς τους κανόνες στη διάχυση της πληροφορίας, αποφασίζοντας τι θα δημοσιευθεί και τι όχι. Και εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο προσαρμόζουν την «περπατησιά» τους στα σόσιαλ μίντια, στον δρόμο που οι αλγόριθμοι ανοίγουν. Χορεύουν στον ρυθμό τους: ψάχνουν λέξεις που δεν θα ενοχλήσουν, γίνονται πιο συντηρητικοί, ακόμη και ασαφείς στις δημοσιεύσεις τους, γράφουν @ αντί για Α και 3 αντί για Ε για να μπερδέψουν τα… θηρία.
Δεν είναι αστείο. Κι όσο δεν υπάρχει, διεθνώς, θεσμική ρύθμιση και έλεγχος, θα οδηγούμαστε σε ολοένα και πιο επικίνδυνες για τη δημοκρατία ατραπούς.
