Οπως άλλο ένα εκατομμύριο-και-κάτι ανθρώπων, προχθές χρησιμοποίησα το μετρό της Αθήνας. Τι πιο κοινό και συνηθισμένο; Εδώ και δύο δεκαετίες, από τις αρχές του 2000, όταν λειτούργησαν τα πρώτα τμήματα των γραμμών 2 και 3 (Σύνταγμα – Σεπόλια και Σύνταγμα – Εθνική Αμυνα), το μετρό εξελίχθηκε αμέσως σε ραχοκοκαλιά για τις μετακινήσεις των πολύπαθων πολιτών της πρωτεύουσας. Η διαφορά για εμένα προχθές ήταν ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιούσα την πιο πρόσφατη επέκταση, για να μετακινηθώ μεταξύ των σταθμών «Μανιάτικα» και «Χολαργός». Σκεφτόμουν πόσο φυσιολογικό και συνηθισμένο έμοιαζε το όλο έργο που έχει συντελεστεί στα έγκατα της αττικής γης τα τελευταία 30 χρόνια, και που συνεχίζεται. Σαν αυτή η τελευταία προέκταση, που ολοκληρώθηκε πριν από μόλις 13 μήνες, να υπήρχε πάντα, και οι κάτοικοι όλων των περιοχών που ευτύχησαν να συνδεθούν με το μετρό να μη βασανίζονταν όλα τα προηγούμενα χρόνια ούτε από τις ελλιπέστατες υπηρεσίες των μέσων μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ) ούτε από τη μακρόχρονη αναστάτωση που προκαλούν τα έργα του μετρό στην Αθήνα και στην ακόμη στερημένη Θεσσαλονίκη. Σε καθέναν από τους νέους σταθμούς πολλοί επιβιβάζονταν, πηγαίνοντας στη δουλειά τους, σε βόλτα ή σε μακρινότερο ταξίδι. Η διαδρομή μου –17,9 χιλιομέτρων, με 14 ενδιάμεσους σταθμούς– διήρκεσε μόλις 40 λεπτά. Πριν από λίγο καιρό ήταν αδύνατο να προβλέψει κανείς τη διάρκεια αυτή, είτε με αυτοκίνητο είτε με τρόλεϊ, ηλεκτρικό και λεωφορεία.
Το μετρό ξεχωρίζει από τα άλλα ΜΜΜ· και οι επιβάτες συμπεριφέρονται με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι σε άλλους δημόσιους χώρους.
Μπορεί η κατασκευή του μετρό να στοίχισε περισσότερα χρήματα και χρόνια απ’ ό,τι υπολόγιζε κανείς, όμως έκτοτε αποδεικνύεται καθημερινό θαύμα. Οχι επειδή η κατασκευή του είναι σπάνιο επίτευγμα, καθώς σχεδόν κάθε πόλη κάποιου μεγέθους σε όλο τον κόσμο διαθέτει μετρό. Αλλά επειδή για δύο δεκαετίες τώρα λειτουργεί καλά, με αξιοπιστία και ασφάλεια. Οπως γνωρίζουμε, αυτά δεν είναι αυτονόητα στη χώρα μας. Ασφαλώς υπάρχουν προβλήματα και ανάγκη για βελτιώσεις, όμως το μετρό ακόμη ξεχωρίζει από τα άλλα ΜΜΜ. Και οι επιβάτες συμπεριφέρονται με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι συνηθίσαμε να βλέπουμε σε άλλους δημόσιους χώρους. Υπάρχουν περιπτώσεις που το κεκτημένο της ανοχής προς την αντικοινωνική συμπεριφορά εισβάλλει και στο μετρό, όμως αυτές είναι ελάχιστες σε σχέση με τον όγκο του έργου του. Είναι σαν να υπάρχει ένας αλληλοσεβασμός μεταξύ του μέσου και του επιβάτη. Αυτό φάνηκε από τις πρώτες ημέρες λειτουργίας των γραμμών 2 και 3. Και η συνθήκη αυτή κράτησε. Ισως το μόνο αντίστοιχο τέτοιας συμπεριφοράς είναι ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, αν και σε αυτή την περίπτωση η συμπεριφορά των επιβατών (και όσων τους αφήνουν εκεί ή τους περιμένουν) καθορίζεται από την αυστηρή αστυνόμευση και από άτεγκτους διεθνείς κανόνες λειτουργίας αεροδρομίων.
Είναι κοινός τόπος ότι ο αλληλοσεβασμός μεταξύ υπηρεσιών/Αρχών και πολιτών, καθώς και η αυστηρή τήρηση των κανόνων, απουσιάζουν σε πολλούς τομείς της χώρας. Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι πασχίζουν να κάνουν το σωστό (να πληρώσουν εισιτήριο, να χτίσουν νομίμως, να αφήνουν ελεύθερες τις λωρίδες λεωφορείων και εκτάκτου ανάγκης), συνεχώς βρίσκονται πίσω από αυτούς που εκμεταλλεύονται το «μέσο», την ανοχή στην ελάχιστη προσπάθεια και στην επικίνδυνη αμέλεια, την πολυνομία, και όλους τους άλλους στυλοβάτες της κακοδαιμονίας μας. Εάν, μια συνηθισμένη ημέρα, αντιπαραβάλουμε το βλέμμα ανθρώπων στο μετρό, το πώς κινούνται με εμπιστοσύνη, χωρίς φόβο, με όσα γνωρίζουμε για τα Τέμπη, καταλαβαίνουμε το βάθος του χάσματος μεταξύ του τι μπορούμε να επιτύχουμε όταν έχουμε συστήματα που μας καθοδηγούν σωστά και τι χάνουμε όταν το κυρίαρχο σύστημα είναι η συστηματική υπονόμευση κάθε συστήματος.
