Ο κόσμος μας ελίσσεται όλο και πιο συχνά πάνω στις γραμμές των άκρων. Φανερώνεται και παντεπόπτης και θεότυφλος. Και εκθαμβωτικά ουλτραμοντέρνος, ο καλύτερος δυνατός, και εντυπωσιακά υπανάπτυκτος. Και σφοδρά παρεμβατικός και εγκληματικά αδρανής. Και ωμά εχθρικός και σπλαχνικά αλληλέγγυος. Και στα ύψη και στα βάραθρα. Φανατισμοί, αναθεωρητισμοί, εισβολές, σφαγές, πόλεμοι, ριζοσπαστισμοί, λαϊκισμοί, πρωτογονισμοί, αρνητισμοί και θεωρίες συνωμοσίας δεν πλήττονται από το δόρυ της προόδου, από τα metaverse και τα ChatGPT, από την κβαντική λύση των άλυτων, τα τηλεσκόπια Webb και τις συνταρακτικές εικόνες του σύμπαντος, από τις γενετικά τροποποιημένες καρδιές και τα μικρορομπότ μες στο ανθρώπινο σώμα… Και εδραιώνεται η ανησυχία ότι η ανθρωπότητα, εκεί που απογειώνεται, εκεί βουτάει αγγίζοντας ξανά πολύ στραβό πάτο. Η εικόνα της, και της στίλβης και της φθοράς, σπάει σε χίλια κομμάτια. Και για ορισμένους χάνεται η πυξίδα. Αγχος, σύγχυση, ζοφερές προοπτικές τούς ρίχνουν σε απάτητα σκοτεινά λαγούμια.
Υπερδραστήριοι ακτιβιστές του περιβάλλοντος που άλλοτε ξεσπάθωναν, σταυρώνουν τώρα τα χέρια ή μεταστρέφονται σε εθελότυφλους αρνητές του, παραλυμένοι από το μη διαχειρίσιμο στρες και την αβίωτη δυσφορία. Κατάθλιψη χτυπά ερευνητές της υπερθέρμανσης της γης, ειδικούς των πράσινων τεχνολογιών και των ανθεκτικότερων στα ακραία φαινόμενα συστημάτων. Η αγωνία για τα επερχόμενα, η θλίψη, ο θυμός τους ωθούν σε μια ψυχρή ζώνη οδύνης και τρόμου. Και όλο και πιο περιζήτητοι γίνονται ειδικοί στην κλιματοθεραπεία, όπως η Αμερικανίδα ψυχοθεραπεύτρια Λέσλι Ντέιβενπορτ και η Βρετανίδα ψυχαναλύτρια Σάλι Γουάιντρομπ, που πρωτοπορούν προσδιορίζοντας τον βαθμό μη παραλυτικού πανικού και επαναφέροντας τον συναισθηματικά ευάλωτο στη μάχη.
Ενάντια στον πανικό μπρος στις παγκόσμιες απειλές, που ωθεί σε ανορθολογισμούς και δυστοπικά οράματα για ένα μετα-ανθρώπινο μέλλον.
Από την ανάποδη έχουν γυρίσει το πουλόβερ της κλιματικής κρίσης οι ανθρωπόκαινοι αντιανθρωπιστές, άτομα που μοιράζονται την πεποίθηση ότι η αυτοκαταστροφή μας είναι αναπόφευκτη και πρέπει να την καλωσορίσουμε, όπως και οι υπερανθρωπιστές ή διανθρωπιστές, που πιστεύουν πως μόνη διέξοδος για την ανθρωπότητα είναι να δημιουργηθούν, διά της γενετικής μηχανικής και της νανοτεχνολογίας, νέες, τεχνητές μορφές ευφυούς ζωής, χωρίς τον περιορισμό της θνητότητας και του εγκλωβισμού σε ένα φυσικό σώμα. Ακτιβιστές, ερημίτες, μηχανικοί, φιλόσοφοι, συγγραφείς, παλαιοντολόγοι, εξεγείρονται κατά μιας ανθρωπότητας που αποχωρίστηκε από τη φυσική τάξη και έθεσε τις ανθρώπινες επιθυμίες πάνω από το περιβάλλον, και τώρα απειλείται όχι μόνο από τα αναγνωρισμένα κακά μας, το μίσος και τη βία, αλλά και αγαθούς σκοπούς, την άνεση, πληθυσμιακή αύξηση, ευημερία. Από το να έχουμε έναν κόσμο χωρίς φύση, καλύτερα να έχουμε έναν κόσμο χωρίς ανθρώπους, η εξαφάνισή μας δεν θα στερούσε κάτι από το σύμπαν, πιστεύουν. Υιοθετώντας τη λογική της θυσίας, δίνουν νόημα στη ζωή εγκαταλείποντάς την.
Αντίθετα οι επιβιωτιστές (survivalist), με ρίζες –θρησκευτικές– στις αρχές του 20ού αι., οι οποίοι επανεμφανίστηκαν την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και του φόβου ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος, και ξανά στις μέρες μας σε νέα εκδοχή (preppers), μάχονται για την επιβίωση με ακραίους τρόπους. Θεωρούν ότι θα επιβιώσουν της Αποκάλυψης ως εκλεκτοί του επόμενου κόσμου. Ενοπλοι, στις ΗΠΑ συχνά ακροδεξιάς ιδεολογίας και παραστρατιωτικής υποκουλτούρας, μέλη ρατσιστικών και αντικυβερνητικών οργανώσεων, αλλά και πυρήνων στο αντίθετο άκρο του ιδεολογικού φάσματος, καταφεύγουν κατά ομάδες σε δάση όπου προετοιμάζονται για την κατάρρευση του πολιτισμού· ασκούνται στην επιβίωση από πυρηνικό πόλεμο, περιβαλλοντική καταστροφή, φυλετικές συγκρούσεις, πανδημίες, οικονομικά κραχ. Αποκτούν δεξιότητες μάχης, ιατρικές γνώσεις, εντρυφούν σε βοτανικές θεραπείες και την κατασκευή καταφυγίων μέσα στην άγρια φύση. Αποθηκεύουν σε μυστικά μέρη καύσιμα, τρόφιμα, φίλτρα νερού, όπλα, ραδιόφωνα, κουτιά πρώτων βοηθειών, εξοπλισμό διάσωσης, αντιασφυξιογόνες μάσκες και φόρμες προστασίας από τη ραδιενέργεια. Στην Ευρώπη, λιγότερο ακραίοι είναι συνήθως άτομα που προσχωρούν στο κίνημα ύστερα από τραυματικά γεγονότα, όπως η απώλεια εργασίας ή περιουσίας.
Ομως φόβοι, θλίψη, ενοχές, ατομικά σχέδια επιβίωσης, οράματα για ένα μετα-ανθρώπινο μέλλον δεν εμπνέουν αλλαγές. Και οι κοινωνίες επιβιώνουν αλλάζοντας. Οπως το πρόσωπο που ξανασχεδιάζεται πάνω στην άμμο όταν το προηγούμενο έχει από το κύμα σβηστεί, όπως έγραφε ο Φουκό. Φτάνει να το ξαναχαράξουμε. Θα προλάβουμε;
