Ολο και συχνότερα τ’ ακούω. «Εχω διάσπαση». Ούτε καν όλο, διάσπαση της προσοχής. Εννοείται τι είναι αυτό που διαλύθηκε, τι δεν μπορεί να συμμαζευτεί, τι έχει γίνει χυλός με πράγματα που επιπλέουν στην επιφάνεια.
Τρικυμία. Σκέψεις που τρέχουν. Μάλιστα μερικοί το ρίχνουν και σαν τίτλο τιμής/νέο άλλοθι/άφεση αμαρτιών. Εχω διάσπαση, γι’ αυτό ξέχασα το μέιλ σου και είμαι χάλια συνάδελφος. Εχω διάσπαση γι’ αυτό δεν μπορώ να σε παρακολουθήσω που μου μιλάς. Χάζευα. Τι να κάνεις; Ν’ απολογηθείς; Τοξικό από μέρους μου να προσδοκώ κάτι τέτοιο.
Σαν μετεξέλιξη της φαντασίωσης πως μπορεί κανείς να εκτελεί πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Σαν χειροπιαστή αποτύπωση των υπερβολικών απαιτήσεων μίας εντελώς μπερδεμένης κοινωνίας που ταΐζει αντιφατικές προσδοκίες, ρόλους και όνειρα προς κατανάλωση τους μίζερα παθητικούς αποδέκτες. Σαν καλά ενορχηστρωμένη επίδειξη ισχύος από τους ολιγάρχες της τεχνολογίας. Σαν πρόωρη γήρανση του νου, σαν να ’χει ελαφρώς χαζέψει κανείς, σαν να ’χει γίνει κουφιοκέφαλος, σκορπιοκέφαλος, ανεγκέφαλος σε ηλικίες που δεν δικαιολογούν τέτοιον εκφυλισμό.
Μήπως να τους πάρουμε τα κινητά; Να τούς αποδώσουμε στα παλιά καφενεία; Εκεί τουλάχιστον λέγανε και δυο κουβέντες χωρίς να τους πουλάνε πράγματα. Νοσταλγώ την εποχή που μάθαιναν με το ζόρι λίγο ίντερνετ, για να μην πεταχτούν εκτός δουλειάς, και μόλις ξεμπέρδευαν με τις υποχρεώσεις τους έσπρωχναν την οθόνη μακριά σαν να ’χε καρφιά πάνω. Τώρα, φοβάμαι να σταθώ κοντά σε εξηντάρηδες. Θέλω όντως ν’ ακούσω το πιο πρόσφατο μείγμα ψευδούς είδησης, κουτσομπολιού και τραγικού συμβάντος; Ομως και η δική μου γενιά δεν πάει πίσω. Τι γίνεται με τα παιδιά όταν αυτοί που τα προσέχουν «έχουν διάσπαση» – το θέμα της προβληματικής «αυτοδιάγνωσης» ας το κρατήσω γι’ άλλη φορά.
Ακούγεται κάπως χίπικο κι ίσως και να είναι (όσο «χίπικη» μπορεί να είναι μία ακμάζουσα βιομηχανία κι ένας τρόπος ζωής υιοθετημένος από σταρ, πλουσίους και διευθυντικά στελέχη), αλλά σε διάφορα μέρη του κόσμου προσπαθούν να διδάξουν τα παιδιά τεχνικές ελέγχου του νου. Οχι πάντα μ’ επιτυχία.
Η φυσική αγωγή θα μπορούσε να είναι ένα τέτοιο μάθημα, κι αναρωτιέμαι γιατί άλλα μαθήματα που δεν δίνουν σ’ ένα παιδάκι κανένα εργαλείο επιβίωσης προτεραιοποιούνται σε σχέση με την ικανότητα να μαζεύεις την προσοχή σου. Το καλά συγκεντρωμένο κεφάλι είναι κεφάλαιο, αλλά αυτό ενδέχεται να μην το μάθουν τα παιδιά στο σπίτι, αφού οι ενήλικες που τα προσέχουν παίζουν με το κινητό. Δικαίωμά τους. Η αποχαύνωση είναι πάντα μια ασφαλής στρατηγική επιβίωσης. Τα μικρά, όμως, έχουν όλη τη ζωή μπροστά τους.
Σ’ αυτήν τη ζωή θα υπάρχουν δουλειές που θα μπορείς να τις κάνεις τέλεια σε κατάσταση αποχαύνωσης, ενδεχομένως και ναρκωμένος ή χαπακωμένος για να αντέχεις. Κι άλλες ζωές θα σπαταληθούν κι άλλοι θα ξοδευτούν στο μούδιασμα μιας εργασίας χωρίς ξέφωτο. Θα πρέπει να σκανάρονται κωδικοί, να εισάγονται δεδομένα, να εκπαιδεύονται προγράμματα, να γίνονται ρουτινιάρικοι έλεγχοι συστημάτων. Περιττό να πω πόση πληρότητα και χαρά παίρνουν οι άνθρωποι που σκανάρουν πράγματα. Οσοι δουλεύουν στα πακέτα είναι γνωστοί ευδαίμονες της εποχής μας.
Αλλες δουλειές ή η απλή σκέτη επιδίωξη κάποιας ευτυχίας στη ζωή, θα απαιτούν λίγη παραπάνω σκέψη. Ενα συγυρισμένο μυαλό.
Οταν πήγα σχολείο, μας έκαναν σκληρή προπαγάνδα κατά του καπνίσματος. Αλλοι κάπνισαν, άλλοι όχι, όμως κανείς δεν μπορεί να πει πως μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι όπου η κατανάλωση ουσιών ήταν μια κανονική ρουτίνα και πως το σχολείο δεν έσπασε τον κλοιό με λίγη καλή, απλουστευμένη πληροφόρηση. Τα γονίδια είναι ήδη αρκετή χασούρα ή προβάδισμα, για να προστίθεται σ’ αυτά και η έλλειψη πληροφορίας.
Μας έλεγαν να μην αγχωνόμαστε, αλλά δεν μας μάθαινε κανείς όντως πώς να το κάνουμε αυτό. Δεν υπάρχουν σοβαρές εγκαταστάσεις για αθλήματα σε πολλά δημόσια σχολεία. Δεν σου λέει κανείς να καθίσεις είκοσι λεπτά στο πλάι, ν’ ακολουθήσεις την ανάσα σου. Η ώρα των εικαστικών πάντα τρωγόταν λες και δεν είχαμε ανάγκη, μικρά παιδιά, να ζωγραφίσουμε. Από μουσική μπορεί ν’ ακούει κανείς όλη του τη ζωή κλαμπατσίμπαλα χωρίς να μάθει ποτέ να συγκεντρώνεται με κάτι κλασικό, εάν οι γονείς του δεν έχουν την άνεση να τον στείλουν ωδείο. Εγώ πήγα ωδείο. Δεν έμαθα να παίζω στα σοβαρά τίποτα και δεν είχα κανένα μουσικό ταλέντο, αλλά έμαθα ν’ ακούω μουσική και να την αφήνω να δημιουργεί έναν χώρο μέσα στον χώρο και μέσα εκεί να κάνω τις σκέψεις μου και τις δουλειές μου.
Είναι κάπως απαίσιο το κλισέ «το σχολείο δεν ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του σήμερα» κι έχει μέσα τόση πολλή αλήθεια που αναρωτιέμαι αν η φράση επιστρατεύεται στερεοτυπικά, για να στερήσει από την κατάσταση τη βαρύτητά της. Πιο απλά; Μιλάμε έτσι, για να μη δούμε τις άγριες αδικίες της εκπαίδευσης.
Ολοι θέλουν να χαζολογούν. Οπως και το κάπνισμα, είναι τέλειο. Μην ακούτε όσα λέγονται, σε κάνει να δείχνεις κουλ και μυστήριος και για μερικά δευτερόλεπτα κάνει τις σκέψεις σου να γυαλίζουν. Μου ’χουν πει πως αν εθιστείς καλά καλά ένα τσιγάρο το πρωί είναι το πιο τέλειο πράγμα. Μα όλα τα κακά πράγματα είναι μαγεία. Τα επεξεργασμένα λίπη μέσα σε υδατάνθρακες κι όλο αυτό τηγανισμένο εκατό φορές. Τα ναρκωτικά-εσωτερικό μασάζ στο κεφάλι. Ολα τα σάπια πράγματα στην αρχή είναι γλυκές καραμέλες που σε μουδιάζουν.
Τα τωρινά μικρά γεννιούνται σε μια κοινωνία που μισεί τη χρονοκαθυστέρηση στην απόλαυση και που σου λέει πως εάν δεν γίνεις βουδιστής μοναχός/πυροβολημένος της Νέας Εποχής/της άθλησης/του σωματικού πόνου για καλλιτεχνικό σκοπό, δεν έχεις κάτι να σε κρατάει απ’ το να χυμάς με τα μούτρα σε ό,τι σού φαίνεται τραβηχτικό. Η επιτάχυνση επιβάλλει το τσάκισμα των ηδονών, το γρήγορο άλεσμά τους. Χρειάζεται εκπαίδευση για να μάθεις να μην το κάνεις αυτό. Θα αναλάβει επιτέλους το σχολείο τα καθήκοντα που του αναθέτει ο 21ος αιώνας;
