Δεν λέω. Οι γονείς σου μπορεί να ήταν απαίσιοι. Σου κάνουν αυτό που έχει πει ο Philip Larkin στο This be The Verse. Σε «διαλύουν» (αυτός χρησιμοποιεί άλλη, πιο αιμομικτική λέξη). Κι ίσως όντως να μην κάνεις τακτικά κι εσύ όσα πρέπει για την ψυχική σου υγεία. Τι ώρες κοιμάσαι; Κάθε πόσο χαζεύεις στο κινητό;
Ομως, μια συζήτηση στα Ευρωπαϊκά Οργανα το καλοκαίρι του 2023 για θέματα ψυχικής υγείας (που η Ενωση τα βάζει στην ευρύτερη ατζέντα της Δημόσιας Υγείας) έθεσε το πράγμα στο σωστό πλαίσιο. Το σπίτι, η δουλειά, η ασφάλιση, οι διακρίσεις. Τέτοια πράγματα σε οδηγούν στη μαυρίλα. Οι δρόμοι που περπατάς, ο θόρυβος, η πρόσβαση σε πράσινο.
Αν ψάχνει κανείς κάτι πραγματικά βαρετό να διαβάσει, μπορεί να ασκήσει το δικαίωμά του στην ενημέρωση και να ψαχουλέψει διαδικτυακά τα έγγραφα με δεδομένα και επιστημονική/τεχνοκρατική πληροφόρηση που πλαισιώνουν τις συζητήσεις των Ευρωπαϊκών Οργάνων. Είναι όντως βαρετές μελέτες (μεταφρασμένες σε διάφορες γλώσσες της Ενωσης), έκτασης που δεν δικαιολογείται από το θέμα τους και που σίγουρα δεν υποφέρεται λόγω του ύφους τους.
Ομως η Συνοπτική Ενημέρωση της Ερευνητικής Ομάδας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουνίου του 2023 για ζητήματα ψυχικής υγείας, κατόπιν αιτήματος του Κοινοβουλίου, με τον μίζερα ακριβή τίτλο «Ψυχική Υγεία Στην Ε.Ε.» (Briefing: Mental Health In The EU, European Parliamentary Research Service) είναι πραγματικά συγκλονιστικό ανάγνωσμα.
Η κακή ψυχική υγεία των νέων ανησυχεί την Ενωση. Οχι τίποτ’ άλλο, αλλά μπορεί κανείς να φανταστεί πόσα χάνονται όταν το πιο παραγωγικό κομμάτι του πληθυσμού είναι στον γύψο, στην αίθουσα αναμονής. Δεν δουλεύει και δεν ξοδεύει με χαρά, δεν ταξιδεύει, δεν ψηφίζει, δεν οργανώνεται, δεν ανοίγει μαγαζί, δεν πλημμυρίζει τα σινεμά και δεν εμφανίζεται στην ώρα του στο γραφείο. Στο ίδιο έγγραφο, η ψυχική υγεία συνδέεται με τη δουλειά και το σύστημα υγείας της περιοχής.
Το σπίτι που μένεις, λέει, –τεράστια έκπληξη– είναι παράγοντας κινδύνου. Κινδυνεύουν τα άτομα που δεν νιώθουν πως έχουν τον προσωπικό τους χώρο. Από διάφορα έργα της λογοτεχνίας ξέρουμε ήδη ότι ένα βασανιστήριο για φτωχούς είναι να μένουν σε στενούς χώρους με άλλους φτωχούς ο ένας πάνω στον άλλον. Αν οι συγκάτοικοι είναι και συγγενείς, το πράγμα μπλέκει.
Το ανάγνωσμα είναι προβλέψιμο, το ξέρω. Ομως, είναι κάπως απολαυστική η συζήτηση με δεδομένα όταν γύρω από ένα θέμα υπάρχει τόση θολούρα και αυτομαστίγωμα και μια σύγχυση για το τι σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη της ζωής μου (θα σε βοηθήσει όντως ο διαλογισμός με κερί να ξεπεράσεις τις πιέσεις της ανεργίας; Αν ναι, πάω πάσο). Μερικές φορές το θέμα είναι η υλική βάση του κόσμου, το σπίτι, ο τραπεζικός λογαριασμός, οι θόρυβοι. Μερικές φορές το άγχος δεν είναι κάποιο βαθύ παλιό τραύμα, αλλά η σκέτη, άσχημη σκέψη ότι χρωστάς/δεν έχεις στον λογαριασμό/στερείσαι.
Η επισφαλής εργασία αυξάνει τον κίνδυνο! Ποιος να το περίμενε; Νόμιζα ότι όλα είναι θέμα θέλησης για αλλαγή, γονιδίων και καλού ελληνικού κυνισμού (δεν υπάρχει ευτυχία, ας πιούμε/ όλα είναι μαύρα, ας κάνουμε ένα αστείο). Ας σημειωθεί ότι διάγνωση και αντιμετώπιση επηρεάζονται και από το πώς διάφορες κουλτούρες αντιμετωπίζουν την ψυχική ασθένεια.
Το έγγραφο καταλήγει σε διάφορες δράσεις της Ενωσης που πάντα βρίσκει χίπστερ διατυπώσεις για τα σχέδιά της και τώρα τελευταία μιλάει για μία «αρχιτεκτονική» μίας Ευρωπαϊκής Ενωσης Υγείας (κάποια ομάδα στο Βέλγιο είχε μετρημένη, μινιμαλιστική έμπνευση). Εχουν τεθεί στόχοι για το ’25 και το ’30, τα γνωστά. Η αλλαγή στην πλοκή είναι τα στοιχεία, τα δεδομένα, ο όγκος τους και η ακρίβειά τους.
Μπορεί να υπάρχουν οργανικοί λόγοι, οι γονείς σου να τα κάνανε σαλάτα και γι αυτό να ’χεις κατάθλιψη, αλλά μερικές φορές φταίνε εκείνα τα σιχαμένα υλικά της ζωής, το φαγητό, η στέγη, η ησυχία. «Φύγε όσο πιο γρήγορα μπορείς/μην κάνεις δικά σου παιδιά». Για τον Philip Larkin κληρονομιά των ανθρώπων είναι η δυστυχία (υπερβολικά ελεύθερη μετάφραση του στίχου «Man hands on misery to man»).
