Τα εκτενή ρεπορτάζ από τη φωτιά στη Μέση Ανατολή δεν αρκούν για να καθαρίσουν το βλέμμα των μη άμεσα εμπλεκομένων πάνω στη βάρβαρη πραγματικότητα του πολέμου, ο οποίος δεν έχει ούτε πλαίσιο ούτε όρια, δηλαδή πάνω στα εκατέρωθεν ωμά εγκλήματα, καθώς συχνά λειτουργεί ένας εσωτερικός μηχανισμός επιλογής του θύτη και του θύματος, που ρυμουλκεί την αντίληψη προς τη μία όχθη. Αλλωστε, στα τρομακτικά συμβάντα, στις σφοδρές συγκρούσεις, όσο περίπλοκη κι αν είναι η πληγή, δεν ευδοκιμεί η ουδετερότητα, θα ταχθείς είτε με τους μεν ή με τους δε, αλλιώς δεν έχεις αρχές και αξίες, δείχνεις δειλός, ισαποστάκιας. Και όπως συμβαίνει συνήθως στους πολέμους, τα ιδεολογικά κριτήρια αποδεικνύονται ισχυρότερα των κοινωνικών, η ηθική υποτάσσεται στην πολιτική, έτσι π.χ. άνθρωποι που απεχθάνονται την κοινωνική οπισθοδρόμηση συντάσσονται με εκείνους που την υπηρετούν. Ή υποστηρικτές του σφόδρα αμυνόμενου διαγράφουν ευθύνες. Αμφότερες οι πλευρές σχεδόν αδυνατούν, όπως οι βαρύτατα πάσχοντες, οι δεινοπαθούντες άμεσα εμπλεκόμενοι, να συναισθανθούν τον πόνο και το χυμένο αίμα του άλλου, να αναγνωρίσουν στο θύμα και τον ρόλο του θύτη. Δικαιολογούν. Και όλο και βαθαίνει το ρήγμα, μακραίνει η απόσταση ανάμεσα στους δύο θερμούς πόλους. Ολο και μπερδεύονται οι έννοιες της ελευθερίας και της ανελευθερίας, του αυταρχισμού και της δημοκρατίας, της ανεκτικότητας και της μισαλλοδοξίας· όπως σε όλες τις ταραγμένες περιόδους.
Η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια νέα εποχή πολέμων, ατελεύτητων υπαρξιακών κύκλων αίματος, είχε προβλέψει παλιότερα ο Ισραηλινός ιστορικός Γιουβάλ Νόε Χαράρι. Ουκρανία, Καύκασος, Μέση Ανατολή. Η Ευρώπη, σήμερα αμφίθυμη, διχασμένη μπροστά στην τρίτη εστία, υποφέρει από μια αναζωπυρωμένη ισλαμοφοβία, όπως και μια νεόκοπη εβραιοφοβία. Δεν ζήσαμε εδώ ακραία συμβάντα. Ομως, δεν είναι μακριά η ουρά του φανατισμού, που χωρίζει τον κόσμο σε «εμάς» και σε «εκείνους», και καλεί στην εκκαθάριση «εκείνων». Δεν είναι ανώδυνοι οι αφορισμοί και χωρίς παρελκόμενα οι διαδικτυακές αρένες. Εγγράφονται στη συλλογική μας συνείδηση και σημαδεύουν. Το αίμα στο νότιο Ισραήλ και στη Γάζα ακουμπά την καθημερινότητα των Ευρωπαίων, και όσο διογκώνεται η πόλωση, η απομόνωση, τόσο αφαιρούνται υποστυλώματα και από τη δυτική δημοκρατία. Από την ικανότητα των κοινωνιών να πιέζουν για εξόδους από την παράνοια του πολέμου, τη σύγχυση και τον τρόμο.
