Η επέτειος των 100 χρόνων από τον θάνατο του Ερνέστου Τσίλλερ κυλάει ήρεμα με λίγες εκδηλώσεις και σκόρπιες επισημάνσεις. Η βιβλιογραφία είναι, φυσικά, πλούσια, αλλά διαρκώς έρχονται στο φως πληροφορίες και, κυρίως, δυνατότητες. Οπως πρόσφατα, στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Ιδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ στην Αθήνα, με προσκεκλημένους εκπροσώπους της κυβέρνησης της Σαξονίας και Γερμανούς μελετητές, κατέστη σαφές πως η διεθνοποίηση της σχέσης Τσίλλερ και Ελλάδας προκαλεί ενδιαφέρον και έχει προοπτική.
Βεβαίως, αυτό έχει επισημανθεί από Ελληνες μελετητές του Τσίλλερ (Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, Μαριλένα Κασιμάτη, Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ) και έχει καταγραφεί η επίδραση που είχε το έργο του στην ελληνική κοινωνία ως κάτι απολύτως ιδιαίτερο. Αυτή η διάσταση της ταυτοποίησης του ονόματος ενός Σάξονα αρχιτέκτονα με καθετί το ωραίο και υψιπετές είναι μια επιτυχία που δύσκολα μπορεί κανείς να επαναλάβει. Στην Ελλάδα, το όνομα του Τσίλλερ είναι γνωστό στους πάντες. Το έργο του, όχι.
Παρότι η καταστροφή της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στη χώρα μας εξακολουθεί και συμβαίνει, παρά την άνευ προηγουμένου ισοπέδωση μετά το 1930, αυτή εξελίσσεται παράλληλα με την εξαιρετική επίδοση των Ελλήνων μελετητών, συντηρητών, αναστηλωτών. Δεν είναι παράδοξο ούτε αντίφαση. Υπάρχει πλέον θεσμικό πλαίσιο που θα προστάτευε όλα τα κτίρια του Τσίλλερ τα οποία στο παρελθόν κατεδαφίστηκαν. Απουσιάζει απλώς η γενική, λαϊκή κουλτούρα εκτίμησης αυτής της κληρονομιάς. Το ανώνυμο σπίτι, που δίνει βάθος, ατμόσφαιρα, υπόσταση και αρμονία στο σύνολο, εξαιρείται της θεσμικής προστασίας.
Ωστόσο, η επέτειος των 100 ετών από τον θάνατο του Τσίλλερ θέτει κάποια ζητήματα στη δημόσια σφαίρα. Επαναφέρει ζητήματα κάλλους στην πόλη. Μια έννοια παντελώς διασυρμένη και συκοφαντημένη. Επαναφέρει ζητήματα σύνθεσης και καλλιτεχνίας, ζητήματα σύνδεσης με τον τόπο, ζητήματα συμβολισμού και ζητήματα κλίμακας, αρμονίας και μνημειακής χάρης. Ο Τσίλλερ θυμίζει την ουμανιστική διάσταση του αστικού τοπίου, μέσα από μια δυτική παράδοση, η σημασία της οποίας έχει υποβαθμιστεί.
Η Αθήνα όπως και άλλες πόλεις ωφελήθηκαν από τον Τσίλλερ. Με χαρά ακούσαμε πως το ΥΠΠΟ προχωράει την αποκατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου της Πάτρας. Τι θα ήταν η πλατεία Γεωργίου Α΄ χωρίς το Θέατρο (μετά την κακοποίησή της από εμάς τους Ελληνες);
