Πριν από το «γιατί» τίθεται το «τι». Τι μπορεί να περιλαμβάνει ένα βιβλίο αφιερωμένο σε μία περσόνα σαν τον Στέφανο Κασσελάκη, με μόλις μερικούς μήνες παρουσίας στα πολιτικά πράγματα της χώρας; Τι μπορεί να γνωρίζει ο συγγραφέας για έναν μέχρι πρότινος άγνωστο, του οποίου μάλιστα το παρελθόν παραμένει επιμελώς νεφελώδες; Τι μπορεί να θέλει να μας πει ο συγγραφέας για έναν νεόκοπο πολιτικό, που μέχρι στιγμής έχει να επιδείξει μόνο μερικά αστεία βίντεο και τη διάσπαση της παράταξης που ανέλαβε; Τι αξιομνημόνευτο έχει προσφέρει στη χώρα και στο κόμμα του ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, που να αξίζει την τιμή της καταγραφής και της ακαδημαϊκής συζήτησης; Το «γιατί» έπεται αμείλικτο: γιατί, αλήθεια, να καταπιαστεί κάποιος συγγραφικά με τον Στέφανο Κασσελάκη; Κρίνεται ήδη τόσο πολύτιμη η συμβολή του στη σύγχρονη ιστορία; Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι ο πολιτικός είναι σε θέση να προσφέρει ικανοποιητικό υλικό προς έκδοση –στο κάτω κάτω, και ο νικητής του «Survivor» εξέδωσε τη βιογραφία του– δεν είναι λίγο νωρίς; Ακόμη κι αν το βιβλίο υπερβαίνει τον Κασσελάκη και εξερευνά τους συσχετισμούς γύρω από αυτόν, δεν είναι κάπως πρωθύστερο να υποθέσουμε ότι το τοπίο έχει ξεκαθαρίσει όσο πρέπει, ώστε να ακολουθήσει η ψύχραιμη ανάλυσή του;
Το επίκαιρο και το πολιτικό
Υπάρχει μία παρανόηση σε ό,τι αφορά την έννοια του φαινομένου, εξ ου και τείνουμε να βλέπουμε φαινόμενα ακόμη κι όταν δεν υπάρχουν. Ως φαινόμενο μπορεί να χαρακτηριστεί οτιδήποτε δημιουργεί ευρεία και έντονη κοινωνική αίσθηση· ό,τι δηλαδή συζητιέται και απασχολεί για μικρό ή μεγαλύτερο διάστημα. Τα περισσότερα φαινόμενα που ανταποκρίνονται σ’ αυτήν την περιγραφή, ωστόσο, είναι μιντιακά φαινόμενα· φαινόμενα ριάλιτι (τυπικού ή άτυπου). Ενα μιντιακό φαινόμενο, ακόμη κι αν έχει πολιτικά χαρακτηριστικά, δεν είναι απαραίτητα πολιτικό φαινόμενο. Το ότι ο Στέφανος Κασσελάκης εμφανίστηκε στην πολιτική σκηνή, κατέλαβε ένα πολιτικό κόμμα και διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην καθημερινή πολιτική ατζέντα, δεν τον καθιστά φαινόμενο με την έννοια του επιδραστικού ιστορικού παράγοντα, όπως υπονοεί μια πομπώδης έκδοση (στην παρουσίαση της οποίας, μάλιστα, καλεσμένος ήταν και ο ίδιος ο Κασσελάκης!)· τον καθιστά κομμάτι της επικαιρότητας. Τα πολιτικά φαινόμενα προϋποθέτουν περισσότερο χρόνο, περισσότερη δράση, απτά αποτελέσματα, που ξεπερνούν την επικαιρότητα του τριμήνου.
Φαινόμενο και επιφαινόμενο
Φαινόμενο δεν είναι ο Κασσελάκης, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ. Ενα εναλλακτικό κόμμα της Αριστεράς που μετασχημάτισε την αντιδημοφιλή του ταυτότητα σε κυβερνητική πρόταση, γιγαντώθηκε εν μέσω μιας ιστορικών διαστάσεων οικονομικής και πολιτικής κρίσης, και κατάφερε τελικά να κυβερνήσει, για να παρακμάσει λίγα χρόνια αργότερα, έχοντας όμως επιδράσει σημαντικά στον τρόπο που οι Ελληνες ψηφοφόροι προσλαμβάνουν τον ριζοσπαστισμό, την Αριστερά, τον εαυτό τους. Φαινόμενο είναι η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία και η απώλεια της εξουσίας, δεδομένου του μαζικού αριθμού πολιτών που συμμετείχαν στις σχετικές διεργασίες, αλλά και των συνεπειών των διεργασιών αυτών μέσα σε ένα δεκαετές χρονικό πλαίσιο. Φαινόμενο είναι η πλημμελής αυτοπροστασία τού κατά τ’ άλλα εξαιρετικά αξιόμαχου ΣΥΡΙΖΑ, η οποία τον οδήγησε σε έναν διαλυτικό εμφύλιο. Ο Στέφανος Κασσελάκης είναι ο εκτελεστής της διάλυσης του φαινομένου, όχι το ίδιο το φαινόμενο.
Το σφάλμα του εξαιρετισμού
Η συζήτηση για το πώς ο ΣΥΡΙΖΑ των συντρόφων, των τάσεων και της εξαντλητικής εσωκομματικής γραφειοκρατίας ισοπεδώθηκε από ένα πρόσωπο ξένο προς τις τάξεις, την παράδοση και την κουλτούρα του είναι μεγάλη, αλλά αφορά τα πεπραγμένα του κόμματος πολύ περισσότερο απ’ ό,τι αφορά την εμφάνιση του Στέφανου Κασσελάκη. Ο νέος πολιτικός δεν έκανε κάτι παραπάνω από το να εκμεταλλευθεί μία ευκαιρία που του δόθηκε· δεν επινόησε τις συνθήκες μέσα στις οποίες η ευκαιρία παρουσιάστηκε, ούτε έλαβε μέρος στη διαμόρφωσή τους. Η αντιμετώπισή του ως φαινομένου, όσο κι αν την απολαμβάνει ο ίδιος, στην πραγματικότητα τον αδικεί· βοηθάει τον ΣΥΡΙΖΑ του πρόσφατου παρελθόντος (και του φευγαλέου παρόντος) να ξεπλύνει τις ευθύνες του για την κατάπτωσή του: «Φταίει ο Κασσελάκης για τη διάσπαση!», «φταίνε τα μεγάλα συμφέροντα!», «φταίνε εκείνοι που τον φύτεψαν!». Η καλλιέργεια της θεωρίας του εξαιρετισμού είναι παραπλανητική και ψευδής· για την πορεία του ΣΥΡΙΖΑ φταίει ο ΣΥΡΙΖΑ, όχι ένας νέος και άπειρος παίκτης.
Οπισθοδρόμηση ως brand
Πέρα όμως από τις υποκειμενικές θεωρίες του καθενός σχετικά με το ποιος και υπό ποιες συνθήκες μπορεί να λογιστεί ως φαινόμενο, υπάρχει και η αντικειμενική διάσταση των πραγμάτων: το φαινόμενο πρέπει να διαφέρει σε κάτι από το μη φαινόμενο, ώστε να είναι όντως φαινόμενο· πρέπει να κομίζει κάτι νέο, κάτι που δεν γνωρίζαμε ή που είχαμε ξεχάσει. Αξίζει να ακούσει κανείς τις πρόσφατες δηλώσεις του Στέφανου Κασσελάκη, σχετικά με όσα σκοπεύει να φέρει ως πολιτικός: «Μια επιστροφή στην παλιά νοικοκυρεμένη Ελλάδα, όπου ο νοικοκύρης είχε το σπίτι του καθαρό και τηρούσε τους νόμους». Είναι άραγε καινούργιο ένα στερεότυπο όραμα κοινωνικής ευημερίας με αρχαϊκές δεξιές καταβολές; Σίγουρα, πάντως, δεν είναι φαινόμενο.
