«Τίποτα δεν θα μας σταματήσει. Τίποτα δεν θα μας φιμώσει. Διότι σας διαβεβαιώνω και σας εγγυώμαι: θα είμαστε πάντα η φωνή σας. Δεν θα επιτρέψουμε στις ελίτ και στις μειονότητες να συνεχίσουν να φέρονται με περιφρόνηση σε αυτούς που δουλεύουν τη γη, που λερώνουν τα χέρια τους για να έχουν όλοι φαγητό στο τραπέζι».
Το απόσπασμα είναι από τον μονόλογο του, έως εκείνη τη στιγμή σιωπηλού, πρωταγωνιστή/θύματος στο φινάλε του έργου «Καταρίνα και η ομορφιά να σκοτώνεις φασίστες». Παρουσιάστηκε στη Στέγη πριν από λίγες ημέρες και προκάλεσε πολλές αναταράξεις και αναστάτωση στους θεατές («Κ», 7/12)· όχι η παράσταση του Πορτογάλου σκηνοθέτη Τιάγκο Ροντρίγκες, καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Αβινιόν, η οποία και καταχειροκροτήθηκε. Αλλά ο ρόλος του «φασίστα». Το κοινό ενοχλήθηκε από τον «χαρακτήρα». Εισέπραξε προσβλητικά τα όσα εκστόμιζε.
Το έργο τοποθετείται στο 2028, όταν ένα ολοκληρωτικό καθεστώς βρίσκεται στην εξουσία της Πορτογαλίας. Αλλά τα ερωτήματα, τα οποία προβάλλουν μέσα από τη δραματουργία, είναι αμείλικτα. Σύγχρονα, ζέοντα, συγκρουσιακά, αμφίσημα, σύνθετα όσο και η ανθρώπινη ύπαρξη.
«Οταν λες λέξεις όπως λαϊκιστής ή ακροδεξιός, δεν πονάνε. Στην πραγματικότητα, αυτές έχουν γίνει μέρος του δημοκρατικού τόξου».
Τα μέλη μιας οικογένειας στη νότια Πορτογαλία έχουν την παράδοξη παράδοση, μία φορά τον χρόνο, να εγκαταλείπουν την κανονική ζωή τους για να σκοτώσουν έναν φασίστα. Η αρχή έγινε το 1954, ως αντίποινα στον φόνο της 26χρονης εξεγερμένης αγρότισσας Καταρίνα Εουφέμια, που ήταν υπαρκτό πρόσωπο και σύμβολο του αγώνα των Πορτογάλων κατά της δικτατορίας (1933 έως 1974). Επί 73 χρόνια, 73 θύματα. Με τι αποτέλεσμα; Στις εκλογές ψηφίζονται ακροδεξιοί, τα ποσοστά τους είναι ισχυρά και διακριτά. Η σκιά τους απλώνεται στην Ευρώπη.
«Χρησιμοποίησα τη λέξη “φασίστες” με έναν επιστημονικά εσφαλμένο τρόπο, επειδή κάποιες άλλες λέξεις που θα ταίριαζαν στα ακροδεξιά κινήματα, τα οποία εμπνέονται από τον φασισμό, έχουν πλέον κανονικοποιηθεί», σημειώνει ο Τιάγκο Ροντρίγκες. «Οταν λες κάμποσες από αυτές τις λέξεις, ιδίως λαϊκιστής ή ακροδεξιός, στην πραγματικότητα αυτές έχουν γίνει μέρος του δημοκρατικού τόξου, όχι μόνο με τη λαϊκή ψήφο αλλά και με την κανονικοποίησή τους στον δημόσιο λόγο, στα ΜΜΕ, στην πολιτική, στα καφέ».
Η νεότερη Καταρίνα, της οικογένειας, η οποία και πρόκειται να πυροβολήσει το πρώτο της θύμα, αρχίζει να βιώνει αμφιβολίες για το δικαίωμά της να αφαιρέσει τη ζωή. Σαν ένα επαναλαμβανόμενο αστείο, τα πρόσωπα του έργου αναφέρουν λόγια του Γερμανού θεατρικού συγγραφέα Μπέρτολτ Μπρεχτ. Οπως και ο Μπρεχτ, ο Ροντρίγκες ωθεί το κοινό να υιοθετήσει μια κριτική, «αποστασιοποιημένη», στάση. Οταν οι ακραίες δυνάμεις βρίσκονται σε άνοδο σε μια δημοκρατία, ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι για να τις αντιμετωπίσουμε; Υπάρχει θέση για βία στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο; Μπορούμε να παραβιάζουμε τους νόμους της δημοκρατίας στην προσπάθειά μας να την υπερασπιστούμε; Μπορεί η δικαιοσύνη και η εκδίκηση να συμπλέουν;
Στην πλατφόρμα του Ertflix προβάλλεται μια εξαιρετική σειρά από το Ισραήλ, «Το μάθημα» (2022), που βασίζεται σε πραγματική ιστορία, δραματοποιημένη προφανώς. Σημείο εκκίνησης μια συζήτηση ανάμεσα σε έναν καθηγητή πολιτικής αγωγής και μια τελειόφοιτη, 17χρονη μαθήτρια, που ξεφεύγει από τον έλεγχο. Μια διαμάχη για δικαιοσύνη ανάμεσα σε έναν αριστερό άνδρα και μια ακραία δεξιά γυναίκα, που αρδεύεται από ανοιχτά τραύματα της ισραηλινής κοινωνίας που διαρκώς αιμορραγούν. Δύσκολα ηθικά ζητήματα ανακύπτουν, όπως η μεταχείριση των Αράβων. Οι περισσότεροι μαθητές της τάξης (με ασήμαντη αφορμή ένα συμβάν σε πισίνα) ισχυρίζονται με πάθος ότι πρέπει να διώξουν τους Αραβες, με κάθε τρόπο, με κάθε τίμημα. Ο καθηγητής προσπαθεί να πείσει ότι η «βίαιη ρητορική μίσους θα φέρει μόνο περισσότερο πόνο. Προκαλεί πολέμους, ολοκαυτώματα, γενοκτονίες». Στη σειρά επαληθεύεται ο «περισσότερος πόνος».
