Λέγεται κι αυτό: Οποιος αναγνωρίζει την πρόοδο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ενδίδει στον επιλήσμονα εφησυχασμό. Ξεχνάει. Ξεχνάει ποιος είναι ο Ερντογάν και πόσο εύκολα μπορεί να υποτροπιάσει στην αναθεωρητική επιθετικότητα. Ξεχνάει ότι είναι ακόμη ενεργό το casus belli, το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το Κυπριακό.
Η πρόοδος όμως μπορεί να συντελείται παρά τα ανοιχτά μέτωπα. Η πρόοδος δεν μπορεί παρά να αρχίζει από τα στοιχειώδη: Από την αποφυγή των εντάσεων και των κινδύνων. Πάνω σε αυτό το έδαφος θα μπορούσε να επιχειρηθεί και το επόμενο βήμα, στην ουσία των διαφορών. Εκτός αν πιστεύει κανείς στα άλματα – σε ένα μαγικό διακόπτη που θα μεταμόρφωνε την Τουρκία σε μια στιγμή και θα καθάριζε ως διά μαγείας το υπέδαφος των διμερών σχέσεων απ’ όλες τις νάρκες που συσσωρεύτηκαν εκεί επί μισόν αιώνα.
Κίνδυνος; Φυσικά και υπάρχει. Αλλά όχι εκεί όπου τον εντοπίζει η κινδυνολογική κοινοτοπία.
Τι θα σήμαινε η επανεκλογή του για την Ελλάδα;
Για να μετρήσει κανείς τον κίνδυνο υποτροπής του Ερντογάν, πρέπει πρώτα να εντοπίσει τους λόγους που επέβαλαν τη θετική μεταστροφή του. Σε αυτούς, ξεχωρίζει η επιδείνωση των σχέσεών του με τις ΗΠΑ. Την επιδείνωση την προκάλεσε ο ίδιος και όχι μόνο δεν κατάφερε να την ανατρέψει εκβιαστικά (απειλώντας με βραχύκλωμα το ΝΑΤΟ και παίζοντας με τον Πούτιν), αλλά νομιμοποίησε και ενίσχυσε εκ του αποτελέσματος και τα ερείσματα της Ελλάδας στην Ουάσιγκτον. Ο Ερντογάν έχει ανάγκη την Αμερική, στρατιωτικά και οικονομικά. Δείχνει όμως να έχει συνειδητοποιήσει ότι η σχέση του με τις ΗΠΑ περνάει (και) μέσα από τη βελτίωση της σχέσης του με την Αθήνα.
Εδώ είναι και ο κίνδυνος: Σε λίγους μήνες αυτή η «ασφάλιση» μπορεί να εκπνεύσει, για λόγους που η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να επηρεάσει. Αν ο Τραμπ κερδίσει μια δεύτερη θητεία τον Νοέμβριο του 2024, ο συσχετισμός που διαμορφώθηκε τα τελευταία τέσσερα χρόνια –και που πίεσε τον Ερντογάν να αναζητήσει την εξομάλυνση στα ελληνοτουρκικά– θα ανατραπεί.
Δεν χρειάζεται να θυμηθεί κανείς τη χημεία που είχε ο Τούρκος πρόεδρος με τον Τραμπ – με τον δεύτερο να δηλώνει τον θαυμασμό του για το υπόδειγμα ηγεσίας του πρώτου. Αρκεί να φανταστεί απλώς τι θα σήμαινε για τον κόσμο η απόσυρση των ΗΠΑ από τη διεθνή σκηνή και η βύθιση σε ένα εσωτερικό χάος, με τον επανακάμπτοντα πρόεδρο να προσπαθεί να υλοποιήσει το διακηρυγμένο του «πρόγραμμα» για ξήλωμα του «βαθέος κράτους».
Ναι, σε έναν τέτοιο κίνδυνο αποδιάρθρωσης δεν υπάρχει «σχέδιο Β΄». Η ελπίδα δεν είναι τόσο ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις θα έχουν μπει αυτόνομα σε τροχιά βελτίωσης που θα μπορεί να συνεχιστεί ανεπηρέαστη από μια αμερικανική έκλειψη. Η χλωμή ελπίδα μάλλον είναι ότι ο κίνδυνος θα είναι τόσο γενικευμένος, που θα ενεργοποιήσει το ένστικτο αυτοσυντήρησης της Ευρώπης. Αν υπάρχει.
