Από τη στιγμή που τη δεις, δεν σταματάς να τη σκέφτεσαι. Σε κυκλώνει, σε σκιάζει. Η «Ζώνη ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ δεν είναι μια ακόμη καλή/πολύ καλή/εξαιρετική ταινία, που αναφέρεται στο Αουσβιτς και στο Ολοκαύτωμα. Δεν θα τη συζητούσαμε γι’ αυτό. Πρόκειται για το πιο αποστομωτικό μάθημα Ιστορίας, μια πλήρη αποτύπωση της «κοινοτοπίας του κακού». Δίπλα, «μεσοτοιχία» θα λέγαμε, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Αουσβιτς βρίσκεται το ειδυλλιακό σπίτι του Ρούντολφ Ες, στο οποίο κατοικεί μαζί με την υποδειγματική, επταμελή, οικογένειά του, και αρκετό προσωπικό. Ο περιώνυμος διοικητής και αντισυνταγματάρχης των SS είναι ένας άψογος πατέρας. Παίζει με τα παιδιά του, κολυμπάει μαζί τους και κάνει ιππασία, τους διαβάζει παραμύθια και κάθε πρωί πηγαίνει στη «δουλειά» του. Συζητάει με μηχανικούς, με επαγγελματισμό, πώς θα βελτιώσουν τη λειτουργία των κρεματορίων –έχει «ρηξικέλευθες ιδέες», εξάλλου–, υποδέχεται προσκεκλημένους. Η σύζυγος ζει σε έναν ιδανικό κόσμο, καλλιεργώντας υπέροχα άνθη στον κήπο (τον οποίο περιποιούνται κάποιοι με ριγέ στολές), ζητάει από τον άνδρα της με νάζι να την πάει «σε εκείνο το σπα στην Ιταλία», κάνει παρατηρήσεις στο προσωπικό, αρνείται να εγκαταλείψει τον παράδεισό της όταν ο Ες μετατίθεται. Σχολιάζει με τις φίλες της τα κομψά ρούχα που αποκτούν από Εβραίες, γελάει για ένα διαμάντι που βρίσκει κρυμμένο σε οδοντόκρεμα, τα αγόρια τις νύχτες περιεργάζονται με φακό χρυσές οδοντοστοιχίες. «Ζούμε όπως ονειρευόμασταν από τα 17 μας», λέει στον άνδρα της.
Γνωρίζει τι συμβαίνει δίπλα της; Ναι. Εν μέρει, ενδεχομένως. Αλλά δεν την αφορά. Ζει στον κόσμο της και τον απολαμβάνει. Της αρκεί ο τίτλος της, «η βασίλισσα του Αουσβιτς»!
Το ηχητικό περιβάλλον που δημιουργεί ο σκηνοθέτης (φωνές, παραγγέλματα, ουρλιαχτά, πυροβολισμοί, η διαταγή που ακούγεται να πνίξουν κάποιον που πάλεψε για ένα μήλο), μαζί με την «αποστειρωμένη» φωτογραφία, τους καπνούς, τη μυρωδιά (που αισθανόμαστε), δεν ταράσσουν, επιφανειακά, τουλάχιστον την ιδανική διαμονή του Ρούντολφ Ες.
Το απόλυτο κακό μπορεί να υπάρχει δίπλα μας και να κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε, αρκεί να μη μας ενοχλεί. Μέχρι να μας ενοχλήσει. Αλλά τότε θα είναι αργά.
Η «Ζώνη ενδιαφέροντος» (διασκευή του ομότιτλου βιβλίου του Μάρτιν Εϊμις) ήταν αναγκαίο να γυριστεί και να προβληθεί αυτήν την ιστορική στιγμή που διανύουμε, περικλείοντας το παρελθόν και προμηνύοντας το μέλλον. Δεν περιγράφει κάτι που δεν (ανα)γνωρίζουμε· το απόλυτο κακό μπορεί να υπάρχει δίπλα μας και να κάνουμε ότι δεν το βλέπουμε, αρκεί να μη μας ενοχλεί, να μη μας εμποδίζει να ζούμε όπως επιθυμούμε. Μέχρι να μας ενοχλήσει και να μας εμποδίσει. Αλλά τότε θα είναι αργά. Ο κινητήριος μοχλός της βαρβαρότητας, της χειρότερης μορφής απολυταρχίας, θα παράγει ήδη αποτελέσματα. Ο φράχτης δεν κρύβεται πίσω από αναρριχητικά φυτά.
Στη γιορτή της 25ης επετείου συνεργασίας της «Κ» με τους New York Times, η Σούζαν Γκλάσερ και ο Πίτερ Μπέικερ, κορυφαίοι δημοσιογράφοι, ανταποκριτές στον Λευκό Οίκο, σχολίασαν τη φράση του Ντόναλντ Τραμπ (που είχε πει σε συνέντευξή του) ότι αν επανεκλεγεί «θα γίνει δικτάτορας μόνο για την πρώτη μέρα». «Ισως να είναι απλώς ένας προβοκάτορας. Αλλά όταν κάποιος σου λέει πώς βλέπει τον εαυτό του, οφείλεις τουλάχιστον να το σκεφτείς», σημείωσε ο Π. Μπέικερ. Για να συμπληρώσει η Σ. Γκλάσερ ότι «όλα έχουν να κάνουν με το αδιανόητο που μοιάζει εφικτό με τον τρόπο που απευθύνεται ο Τραμπ στον αμερικανικό λαό». Και συνέχισε: «Δεν είναι ο πρώτος δεξιός λαϊκιστής δημαγωγός που κερδίζει την εξουσία στον δυτικό κόσμο. Τυχαίνει, όμως, να είναι ο πρώτος που εκλέχτηκε πρόεδρος των ΗΠΑ. Τίποτα δεν αποκλείει μια δεύτερη θητεία. Και δυστυχώς, όλοι ξέρουμε τι συμβαίνει όταν κάποιος με τις δικές του απόψεις καταφέρει να κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα την εξουσία».
Ο ζόφος δεν έχει μόνο την όψη στρατοπέδων συγκέντρωσης. Οι δημοκρατίες όσο ισχυρές και αν είναι δεν παύουν να γίνονται και ευάλωτες. Ειδικά όταν οι δικτάτορες μεταμφιέζονται, υποστηρίζοντας ότι υπερασπίζονται το «γενικό καλό». Η Χάνα Αρεντ στην «Κοινοτοπία του κακού» παρατηρεί πως ο Αϊχμαν στην απολογία του χρησιμοποιούσε στερεότυπες εκφράσεις που προσιδίαζαν στον υπηρεσιακό γλωσσικό κώδικα: «Οσο πιο πολύ τον άκουγες να μιλάει, τόσο πιο εμφανές γινόταν ότι η αδυναμία του να μιλήσει συνδεόταν στενά με την αδυναμία του να “σκεφτεί”, και πιο συγκεκριμένα να σκεφτεί από τη σκοπιά ενός άλλου».
