Η δογματική εμμονή με τα σύμβολα αποβαίνει εις βάρος των συμβολισμών. Οταν η υλική κυριολεξία του αντικειμένου υπερβαίνει τις μεγάλες έννοιες πίσω από αυτό, οδηγούμαστε σε υποκριτικές αντιφάσεις, σε λατρείες ειδώλων και σε μίζερες εκδηλώσεις δεξιόστροφου συντηρητισμού, όπως ήταν η απόσυρση του έργου της Γεωργίας Λαλέ από το γενικό προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, επειδή τάχα προσέβαλλε την ελληνική σημαία, αναπαριστώντας τη με ροζ χρώματα. Οι υστερικές παρεμβάσεις στην καλλιτεχνική έκφραση με το πρόσχημα του πατριωτισμού καταφέρνουν να αποδείξουν ότι ο πατριωτισμός είναι μόνο αυτό, δηλαδή ένα πρόσχημα: πόσο αδύναμα πρέπει να είναι τα εθνικά ιδεώδη κάποιου ώστε να θιγούν από ένα έργο τέχνης; Πόσο ρηχή η υπερηφάνεια του όταν εξαρτάται από τον τρόπο που μια καλλιτέχνις επιλέγει να μεταπλάσει ένα εθνικό έμβλημα; Η πίστη σε κάτι υπέρτερο του εαυτού είναι προσωπική υπόθεση· οι ιδεολόγοι του εθνι(κι)σμού οφείλουν να επαληθεύουν το φρόνημά τους μέσα από τις δικές τους επιλογές, όχι μέσα από τις επιλογές των άλλων. Αν μια ροζ «σημαία» είναι αρκετή για να τους ταράξει, κάτι στην πίστη τους δεν είναι αρκετά δυνατό· κάτι ζητάει μια επιβεβαίωση την οποία δεν θα έπρεπε να έχει ανάγκη.
Ισοσκελισμένα δικαιώματα
Βεβαίως και έχουν δικαίωμα όσοι πιστεύουν στο μεγαλείο της ελληνικής σημαίας να πιστεύουν και στην ανάγκη της εικαστικής ακεραιότητάς της. Μπορεί μόνον έτσι να αντλούν νόημα από αυτήν· μπορεί ο αισθητικός παράγοντας να καθορίζει και την πρόσληψη των σημαινομένων του συμβόλου. Κανένα πρόβλημα. Ο τρόπος, όμως, με τον οποίο αντιλαμβάνονται το εθνικό σύμβολο δεν μπορεί να επιβάλλεται στον τρόπο με τον οποίο το αντιλαμβάνονται οι υπόλοιποι. Ακόμη κι αν η πρόθεση της Γεωργίας Λαλέ ήταν η κριτική αποδόμηση του συμβόλου, η καλλιτέχνις θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να την κάνει. Οχι επειδή είναι καλλιτέχνις και η καλλιτεχνικότητά της την απαλλάσσει δήθεν από το ηθικό σφάλμα· το αντίθετο: επειδή, ανεξαρτήτως ιδιότητας, διατηρεί την ελευθερία να είναι όσο αιρετική θέλει, κι εμείς διατηρούμε την ελευθερία να την κρίνουμε όπως νομίζουμε· όχι όμως και να την εμποδίσουμε. Δεν μπορεί το προξενείο να επιλέγει την τέχνη που φιλοξενεί; Μπορεί. Και η ροζ «σημαία», βέβαια, επιλογή ήταν – δεν φύτρωσε μόνη της. Το θέμα είναι γιατί έπαψε να αποτελεί επιλογή.
Πρωτόγονος αυτοματισμός
Κάποιοι λένε ότι η παρέμβαση Γεραπετρίτη έχει να κάνει με τον πολιτικό χαρακτήρα του έργου. Η σημαία της Γεωργίας Λαλέ, φτιαγμένη από ροζ κομμάτια σεντονιών, αποτελεί αναφορά στις γυναικοκτονίες και, συγκεκριμένα, στον οικιακό χαρακτήρα του έμφυλου εγκλήματος. Γυναίκες που σκοτώνονται στα κρεβάτια τους, που αντί να νιώθουν ασφαλείς στα σεντόνια τους τα βλέπουν να βάφονται κόκκινα με το ίδιο τους το αίμα – αυτό είναι το μήνυμα του έργου, το οποίο δίνει διά της ομοιότητας με τη σημαία εθνικό χαρακτήρα στη θανατηφόρα σεξιστική παθογένεια. Ισως ο χαρακτήρας αυτός ερμηνεύτηκε ως νύξη για την κυβερνητική αναποτελεσματικότητα στην πρόληψη των εγχώριων γυναικοκτονιών και ως τέτοια να κατεστάλη. Πιο πιθανό, όμως, είναι η σκέψη του υπουργού να μην έφτασε μέχρι εκεί. Κρίνοντας από την ακροδεξιά πηγή της αρχικής καταγγελίας και από τους ανθρώπους που ικανοποιήθηκαν από την απόσυρση του έργου, συμπεραίνει κανείς ότι η τελευταία ήταν μάλλον προϊόν ενός πρωτόγονου αυτοματισμού χωρίς περιεχόμενο: εθνικό σύμβολο που από μπλε γίνεται ροζ, απομακρύνεται πάραυτα για να εκτονώσει την ένταση των, ούτως ή άλλως, ερεθισμένων δεξιών ψηφοφόρων της κυβέρνησης.
Το χαμένο νόημα
Το γεγονός ότι δεν προηγήθηκε ιδιαίτερη σκέψη (πολιτική, στρατηγική ή άλλη) για την απόσυρση του έργου, φαίνεται άλλωστε και από τη σωρεία παρόμοιων (αν και όχι ροζ) έργων που υπάρχουν εκεί έξω, ακόμη και σε υπουργεία, τα οποία δεν έχουν ξεσηκώσει την παραμικρή αντίδραση, ενώ «αλλοιώνουν» και αυτά κατά τον ίδιο τρόπο το εθνικό σύμβολο. Το περιστατικό ήταν μια σπασμωδική αντίδραση. Εκτός αυτού, όμως, ήταν και εξαιρετικά ατυχές: αν ο Γιώργος Γεραπετρίτης είχε μπει στον κόπο να εξερευνήσει τη σημειολογία του έργου, θα ανακάλυπτε ότι τα αιτήματα που προβάλλει εμμέσως (της ασφάλειας, της ελευθερίας, της ισότητας, του αυτοπροσδιορισμού) καθόλου άσχετα δεν είναι με όσα η σημαία πρεσβεύει. Εθνικό δεν είναι μόνο ό,τι ορίζει η εγχώρια Ιστορία που έχει ήδη γραφτεί, αλλά και ό,τι βροντοφωνάζει η Ιστορία που γράφεται τώρα.
Ακριβοί στις σημαίες
Θα πρέπει, ωστόσο, και οι υπερασπιστές της ελευθερίας της έκφρασης να επιδεικνύουν καταστατική και όχι συγκυριακή συνέπεια στις αρχές τους, προκειμένου αυτές να εμπεδωθούν κοινωνικά και πολιτικά. Η ελευθερία στη γνώμη και στη δημιουργία δεν μπορεί να ισχύει μόνο όταν προσβάλλουμε, αλλά και όταν προσβαλλόμαστε. Από τις woke αντωνυμίες, για τον σεβασμό των οποίων κάποιοι δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους, μέχρι την ελεύθερη διακίνηση ιδεών στα πανεπιστήμια, η ανοχή στην ετερότητα αποτυπώνεται ως κάτι δυσκολότερο από την αποδοχή μιας ροζ «σημαίας». Σημαίες έχουν όλες οι πλευρές· καιρός να γίνουμε επιεικέστεροι στα σύμβολα και αυστηρότεροι στην ουσία.
